Het was vorig jaar precies vijfhonderd jaar geleden dat Christofel Columbus stierf, op 20 mei 1506, en het is ter geledenheid van deze verjaardag dat dit merkwaardige project 'Paraísos Perdidos' werd uitgebracht. Het is een soort van muzikale hommage aan de cultuur van het Iberisch schiereiland in de eeuw waarin Amerika ontdekt werd. Het bestaat uit twee cd's en een boek dat, geheel in de geest van de multiculturele opzet van 'Paraísos Perdidos', in niet minder dan acht talen geschreven is: Spaans, Catalaans, Engels, Frans, Duits, Italiaans, Arabisch en Hebreeuws. Zo komt het dat deze mooie uitgave, met zijn harde cover en 271 bladzijden, eigenlijk niet zo geweldig veel tekst bevat. De teksten en essays erin werden geschreven door geschiedkundigen van de universiteiten van Evora en Barcelona en door Jordi Savall zelf en bevatten natuurlijk allereerst de obligate verontschuldigingen voor het onheil dat wij (althans: de conquistadores die vijfhonderd jaar geleden de reconquista en de kolonisatie van Amerika voltrokken) andere volkeren hebben aangedaan. Verder een essay over de rijke culturele mengeling in het vijftiende-eeuwse Spanje, met zijn Islamitische en Christelijke koninkrijken en prominente joodse gemeenschap en eentje over de afkomst van Columbus (was hij werkelijk een arme zeeman uit Genua, of was hij het onrechtmatig kind van een Catalaanse edelman, of had hij dan weer joods bloed in zich?) en de ontdekking van de nieuwe wereld.
Als het boek misschien een beetje licht aandoet – want wie een schitterend verzorgde uitgave als deze in de winkel ziet liggen verwacht zich toch aan enkele uurtjes leesplezier – dan wordt dit ruimschoots goedgemaakt door de twee SACD's die bij 'Paraísos Perdidos' komen. Deze SACD's vertellen de cruciale momenten voor Spanje in de late vijftiende eeuw, beginnende met citaten uit Seneca's Medea waarin de mogelijkheid van een nieuwe wereld, achter de oceaan in het westen, wordt gehint. De geboorte van Columbus, de verovering van Granada, de ontdekking van de nieuwe wereld, de joodse diaspora, de kroning van Montezuma II als heerser over de Azteken, de bekering van de Moslims in Spanje en de dood van Columbus krijgen allemaal hun eigen hoofdstuk, geïllustreerd met muziek en voorlezingen van gedichten, decreten en dagboekuittreksels. De muziek zelf weerspiegelt de rijke culturele mengelingen van 'Paraísos Perdidos'. De Christelijke muziek bevat zowel Chansons in het Catalaans en het Spaans die uit de mediterrane troubadourtraditie komen, als religieuze, polyfone muziek van Guillaume Dufay, Josquin Desprez of Heinrich Isaac en wereldse muziek, vocaal of instrumentaal, van Spaanse renaissance componisten als Lluís del Milà en Juan del Enzina. Wereldse muziek wordt met een energiek en opzwepend dansritme gespeeld, terwijl de stukken met blazers hier uiterst zuiver en accuraat gespeeld worden, wat op renaissance instrumenten zeker geen sinecure is. Talrijke knappe improvisaties, waarbij vaak een volksmelodie als uitgangspunt genomen wordt, klinken eenvoudig en volks en bovendien erg mooi afgewerkt. Oorlogsscènes zoals de verovering van Granada worden begeleid met opzwepende improvisaties op een klein legertje trommels. Andalusisch-Arabische instrumentale muziek verzorgt de Islamitische zijde van deze uitgave en toont dat de Arabische muziek uit die periode niet zo ver van de Christelijke muziek verwijderd lag. Het instrumentarium is met zorg uitgekozen, en zo worden verschillende stukken begeleid met een santur, een soort van gitaar die, met zijn snelle vibrato, typerend is voor deze Arabische muziek. De zang in deze muziek doet echter erg klassiek en 'westers' aan, met zuivere aanzetten en nauwelijks portamento tussen noten onderling. Improvisaties op Columbiaanse fluiten laten dan weer het Indiaanse luik van deze cd's erg 'echt' klinken. Vooral bij de niet-Christelijke muziek op de cd speelt improvisatie een grote rol, ook bijvoorbeeld in de Sephardisch-joodse klaagliederen die de expulsie van de joden uit Spanje illustreren.
Op deze manier geven deze twee Super Audio CD's, met hun tientallen korte stukjes muziek en tekst, een overzicht van de rijke periode in de Spaanse geschiedenis. De uitvoeringen, onder leiding van Jordi Savall en de ensembles Hespèrion XXI en La Capella Reial de Catalunya, klinken uiterst precies en zuiver maar ook erg gevoelig en individueel. Bovendien maakt de constante afwisseling van stijlen deze twee cd's nooit vervelend om naar te luisteren.
Meer over V/C
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
