De lange carrière van basbariton José van Dam voerde hem langs alle grote internationale operahuizen en festivals. Recent nam hij – onder veel belangstelling – in de Brusselse Muntschouwburg afscheid van het Belgische publiek. In het kader daarvan heeft het label Cypres een dubbelcd uitgebracht die een overzicht biedt van de talrijke rollen die van Dam de afgelopen dertig jaar in Brussel vertolkte.
De eerste van beide cd biedt een grote brok Wagner, naast een lang fragment uit Strauss’ ‘Salome’ en twee scènes uit Mussorgsky’s ‘Boris Godunov’. Bij Wagner zijn het vooral de twee monologen uit ‘Die Meistersinger von Nürnberg’ die indruk maken. Opgenomen in 1985 tonen ze van Dam op het hoogtepunt van zijn kunnen. Met zijn heerlijk warme stem en zijn perfecte Duitse dictie, waarmee hij elk woord werkelijk lijkt te proeven, maakt hij van deze lange solo’s pareltjes van inleving en kleurrijke expressie. In ‘Die Frist ist Um’ – uit ‘Der Fliegende Holländer’ – is hij dramatisch zeker even overtuigend al moet hij hier, net als in de meer dan twintig minuten lange scène uit ‘Salome’, af en toe zijn basbariton onder druk zetten. Die bedenking verdwijnt echter in het niets bij de indrukwekkende manier waarop van Dam schildert met woorden. Mede daardoor bruisen beide tracks van dramatische energie en dynamiek. Met de meeslepende sterfscène uit Mussorgsky’s ‘Boris Godunov’, die dicht bij sprechgesang aanleunt, wordt de cd op meesterlijke manier afgesloten.
Een heel andere van Dam wordt op de tweede cd in het daglicht gesteld. De introverte monoloog van Filips II uit Verdi’s ‘Don Carlo’ vraagt een buitengewone beheersing van lange cantabilelijnen en daarin lukt van Dam op briljante wijze. Zijn legato is ook de sterke kant in zijn vertolking van de grote aria uit ‘Simone Boccanegra’ al ligt deze rol duidelijk nét wat te hoog. Hij vertolkt dit fragment echter met zoveel dynamiek en zoveel kleur dat dit gauw vergeten wordt. Na twee stukjes uit Mozarts ‘Don Giovanni’ – waarin van Dams zachte, verleidelijke timbre elke luisteraar zal doen smelten – eindigt het Italiaans blok met een virtuoze, ratelende Rossini. In het Franse repertoire dat hierop volgt, bewijst van Dam op magistrale wijze dat de tekst voor hem een primaire rol speelt. Vooral in Debussy’s ‘Pelléas et Mélisande’ blinkt hij uit door zijn stembeheersing en door de manier waarop hij de recitativische, quasi ingehouden muziek van deze opera stuwing en spanning geeft.
Aan van Dams zijde zorgt het orkest van de Munt in elk van de tracks voor uitmuntende begeleiding. Geleid door kleppers als Antonio Pappano, George Benjamin of Ivan Fischer demonstreert het nu eens dreigende dramatische kracht, dan weer creëert het een kleurrijk klanktapijt dat als één instrument met de zanger meeademt.
Met '30 Years at la Monnaie' brengt Cypres een prachtig eerbetoon aan één van de belangrijkste operazangers die ons land gekend heeft. Ondanks enkele bedenkingen is dit zonder twijfel een box die elke Belgische melomaan in huis zou moeten halen!
Meer over V/C
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
