De Tsjechen van het Pavel Haas Quartet zijn stilaan een vaste waarde in de Gentse Handelsbeurs. Een grote zegen voor de kwartetliefhebber, gezien de absolute topkwaliteit van hun spel. Met een bloedmooie Janacek en onstuimige Sjostakovich toonden ze hun grote affiniteit met het Slavische repertoire. Minder overtuigend klonk het dertiende strijkkwartet van Beethoven, waarin het aan naturel en emotionele diepte ontbrak.
Pavel Haas Quartet (foto: Marco Borggreve)
Wie het Pavel Haas Quartet twee jaar geleden bezig hoorde in de Handelsbeurs, was er dit jaar waarschijnlijk opnieuw bij. Zo overweldigend was hun uitvoering van Dvoraks Amerikaans kwartet en Beethovens eerste Razumovsky. Waar toen nog twee hooggehakte vrouwen de vioolpupiters uitmaakten, heeft nu een jonge snaak de rangen vervoegd als tweede violist. Dergelijke personeelswisselingen, zoals ook bij het Artemis Quartet, zijn altijd spannend, maar bij Pavel Haas blijft de sound als vanouds gekenmerkt door loepzuivere hechtheid en intensiteit. Met het eerste strijkkwartet van Janacek spelen de Tsjechen een thuismatch. Allerminst een charmant visitekaartje, wel een regelrechte mokerslag. De emotionele lading van de door een onmogelijke liefde getormenteerde componist op leeftijd is immens. Dat Janacek zich liet inspireren op Tolstojs late en nogal radicale novelle hoeft niet te betekenen dat het werk een expliciete programmatische lading torst. Het vierdelig werkt ademt meer abstract de sfeer van verlatenheid, tragiek, fatalisme en doet in zijn slotregels van verstrengelende sopraanpartijen smachtend, quasi verlossend aan. Dat het Pavel Haas Quartet hierin werkelijk zou verbluffen, stond bijna in de sterren geschreven, maar mag niets afdoen aan de verdienste. Geen moment verloor de muziek spanning, de aandacht werd vastgehouden van de eerste tot de laatste seconde. Alle nuances samen vormden in deze weinig gehoorde muziek een overstijgende kamermuziekervaring, een unieke belevenis waartoe de intimiteit van de Handelsbeurs als concertzaal niet weinig bijdraagt.
Uit de opnames van het Pavel Haas Quartet blijkt dat het hen in het bloed zit de ziel van Slavische componisten bloot te leggen. Hun registraties van Janacek, Dvorak en Prokofiev zijn niet simpelweg goed, het zijn nieuwe standaarden in hun genre. Met Sjostakovich lijkt in de lijn hiervan een voor dit kwartet rijke bron aangeboord te kunnen worden. Met de keuze voor diens achtste kwartet stond een populair werk op de pupiter, niet in het minst door de herkenbare heftigheid van de snelle middensectie. Het Pavel Haas Quartet haalde hierin uit met een onstuimigheid, vergezeld van veel overbodige gestiek, die aanstekelijk werkte, maar die tegelijk het zwak punt van deze muziek naar de voorgrond bracht: het idiomatisch geladen effectbejag dat veel van Sjostakovich muziek kenmerkt. Een ander kenmerk van deze ook al getormenteerde componist, minder door de liefde dan wel door de Stalinterreur, is het breed uitsmeren van zijn leedwezen in tergend langzame, dissonant geladen delen waarvan hijzelf schreef dat bij het uitvoeren "de vliegen erbij van de muren moesten vallen". Het is goed om aan deze muziek live blootgesteld te worden, ze moet je als het ware worden opgedrongen. Hoewel intens mistroostig, klonk het Pavel Haas Quartet in Sjostakovich largo's net niet desolaat genoeg. De muziek bleef te goed verteerbaar en dat is jammer.
Pavel Haas Quartet (foto: Marco Borggreve)
Het lijkt een nieuwe tendens om in Beethovens dertiende strijkkwartet de originele finale, namelijk de 'Grosse Fuge', te spelen in plaats van diegene die de componist er op aanraden van zijn uitgever later bij schreef. Waar het Takacs Quartet de 'Grosse Fuge' nog voor de nieuwe finale plaatst, neemt het Artemis Quartet deze laatste al niet meer op. Hetzelfde deed het Pavel Haas Quartet in de Handelsbeurs. Dat een gedegen uitvoering van Beethovens late strijkkwartetten een krachttoer is waar niet simpelweg virtuositeit en goed samenspel voor nodig zijn, werd hier opnieuw duidelijk. Ondanks een korte karakterflits in het 'Presto', konden de leden van Pavel Haas nooit echt overtuigen in deze hypercomplexe muziek. In het derde en vierde deel was het lijnenspel niet duidelijk genoeg, de muziek helde zelfs wat over naar nieuwlichterij, en in de vrij snedig uitgevoerde cavatina ontbrak het aan expressiviteit en gevoel van stilstand. Dat de 'Grosse Fuge' zelf wel een kolfje naar de hand van de met energie beladen Tsjechen zou zijn, was denkbaar gezien de radicaliteit van dit werk. Verdwalend in de chaos was er dus tot slot wel de verwondering over dit fenomenale kwartetspel. Het doet verlangen naar een volgende passage van het Pavel Haas Quartet in Gent: alweer meer matuur, met integratie van wat hen nu zo typisch en aanstekelijk maakt met inzicht.
Meer over Pavel Haas Quartet
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
