Stravinski staat niet echt bekend om zijn programmamuziek, wel in tegendeel: haast elke compositie van deze bekendste Russische twintigste-eeuwse componist heeft iets geritualiseerd, iets abstracts in haar opbouw. Toch noemde Stravinski zijn 'symfonie in drie delen', die tussen 1942 en 1945 werd geschreven zijn 'oorlogssymfonie' en is het een van de weinige werken waarin hij zich liet verleiden tot het verklanken van gebeurtenissen in de rest van de wereld.
De symfonie groeide uit het eerste deel, een compositie die oorspronkelijk een soort van scherzo ging moeten worden voor concertante piano en orkest. Maar het tweede deel gebruikt een harp als concertant instrument en het laatste deel stelt beide solisten tegenover elkaar en het orkest. Na de première besloot Stravinski dat hij zijn werk dan ook maar 'symfonie in drie delen' moest gaan noemen.
Stravinski, die in 1939 naar Amerika was verhuisd om de dreiging van de tweede wereldoorlog te ontlopen, was in de periode waarin hij deze symfonie neerpende, bezig met het herzien en herorkestreren van zijn bekendste ballet 'le Sacre du Printemps', een arbeid die hij trouwens nooit afwerkte. En er is inderdaad een sterke invloed van het ene werk te bespeuren in deze uiterst ritmische, agressieve symfonie, met zijn hamerende ritmes, repetitieve figuraties en plotse sfeerwisselingen.
Dit relatief weinig uitgevoerde werk van Stravinski staat op 10 en 11 oktober op het programma van deFilharmonie, in de Antwerpse Singel en het Concertgebouw van Brugge, gedirigeerd door de Nederlandse dirigent Edo de Waart, samen met het eveneens weinig gespeelde maar zeker even overdonderende werk 'Harmonielehre' van de Amerikaanse hedendaagse componist John Adams.
Over de audio
In dit eerste deel neemt de piano dus een erg prominente plaats in maar dit is zeker geen concerto in de klassieke zin van het woord. Het lijkt alsof de solist een voortdurend gevecht moet uitvechten met het orkest dat hem begeleidt. Stravinski kreeg zijn ideeën na het zien van een propaganda documentaire waarin het lot van de Chinese bevolking onder Japanse militaire bezetting werd getoond. Hij beschreef delen van zijn compositie als volgt: "het toont het Chinese volk dat zwoegt en zweet in haar velden maar onder de voet wordt gelopen door [de Japanse] verschroeide-aarde tactieken". Drie grote ideeën wisselen elkaar onverwachts af: een militair thema dat agressief in het hele orkest weerklinkt ("in mijn verbeelding associeer ik het met het bewegen van grote stukken oorlogstuig", aldus de componist), meer lumineuze, lichte georkestreerde sequensen, die echter onverbiddelijk het onderspit moeten delven en een ingetogen, intrieste melodie bij de houtblazers, een soort van requiem na al dat oorlogsgeweld. Het uniforme tempo en de onvermoeibare cadans laten de luisteraar echter zelden met rust.
Meer over Igor Stravinski
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
