Was er vraag naar een nieuwe dvd-productie van Monteverdi's 'L'Orfeo'? Allicht niet. Ruim vijf jaar geleden bracht Harmonia Mundi immers een dubbele dvd uit met de productie die nog een vijftal jaar eerder in De Munt had gespeeld. René Jacobs stond toen aan het hoofd van het Collegium Vocale, uiteraard een meer dan voortreffelijk ensemble, en choreografe Trisha Brown had een prachtige, eerder minimalistische enscenering uitgewerkt met zeer esthetische kostumering. Zo maakte het duo van dit meesterwerk een overstijgende, etherische opera-ervaring. In Italië zit men echter nooit verlegen om een nieuwe Monteverdi en het Teatro alla Scala zocht dan ook opnieuw een dreamteam bij elkaar om 'L'Orfeo' opgevoerd te krijgen. Rinaldo Alessandrini mag daarin het orkest van misschien wel Europa's meest vooraanstaande operahuis in goede banen leiden. Toch valt meteen op dat Alessandrini, zelf een specialist in het barokrepertoire, geen verbluffende prestatie uit de musici kan halen, toch niet een die het haalt bij wat Jacobs bereikte met het Collegium Vocale. Ook de zangers bleken in Milaan niet van een onovertroffen niveau: Georg Nigl is een innemende Orfeo, maar moet puur vocaal toch hier en daar het onderspit delven tegenover verscheidene collegae in de vele opnames die van dit werk reeds werden gemaakt.
De voornaamste speler in deze nieuwe productie is echter de regisseur, Robert Wilson: avant-garde figuur en een naam die meteen al doet duizelen. Klassiek theater interesseert Wilson niet en het operagenre wil hij alleen benaderen vanuit een originele invalshoek. Zijn visie op het grote repertoire probeert hij dan ook te enten op het historische zowel als op het tijdloze: de grondslagen voor zijn werk zitten verankerd in de cultuurgeschiedenis, maar de blik staat tevens altijd op de toekomst. Zo vertrok Wilson voor 'L'Orfeo' van een schilderij van Titiaan, dat Wilson vrijwel letterlijk tot leven laat komen. Deze partituur levert een nogal statige opera op, iets waar Wilsons regie dankbaar gebruik van maakt. De regisseur kan zo doeltreffend van beeld naar beeld glijden, waarbij hij de actie zelf niet expliciet hoeft uit te spelen. Een 'L'Orfeo' waarin teveel gepoogd wordt om scènische dynamiek te creëren, is hoe dan ook ten dode opgeschreven: de muziek laat immers geen "spannende" wendingen toe. Wat Trisha Brown en Pierre Audi (van die laatste bestaat op dvd tevens een spraakmakende versie) begrepen hadden, is dat esthetiek een doeltreffend middel is om de suggestie die Monteverdi laat bestaan, op te vullen. Wilson daarentegen streeft niet zozeer naar het "opvullen" van de dramatische leemte: hij laat ze veeleer gewoon "bestaan". Zijn beeldtaal is ettelijke malen minder concreet dan die van voornoemde regisseurs, en ze streeft veel meer naar het efemeer-transcenderende dan naar het concreet-dramatische. Desondanks blijft 'L'Orfeo' een diep ontroerend meesterwerk: Wilson heeft perfect aangevoeld dat de muziek intrinsiek genoeg draagkracht heeft om het verhaal ten gronde over te brengen. Dat laat de regisseur precies toe op een meer abstract niveau een kunstig "commentaar" uit te werken bij deze opera: een soort bedwelmende droomsequentie die het verhaal in een woordeloos, schilderachtig (en tegelijk refererend naar nachtmerries!) universum brengt dat het operacliché moeiteloos overstijgt.
Men moet er voor in de juiste stemming zijn, dat is zeker. Tegelijk kan men halverwege de opera instappen en meteen meegezogen worden door het volstrekt eigenzinnige idioom waarmee Wilson de opera tot leven brengt. Hoewel er vocaal en muzikaal versies zijn die deze van de troon stoten, verdient ze alle aandacht omwille van Wilsons genie. Hij laat eens te meer zien hoe fantastisch Monteverdi een sfeer heeft kunnen scheppen die zich vandaag naar een ongrijpbaar kader laat vertalen, waarin het oeroude drama even sterk kan resoneren. Jammer is dat Opus Arte bij deze uitgave niet wat duiding geeft bij de regie. Anderzijds is de musicologische uitleg bij de partituur wel diepgaand en interessant. Deze kanttekening zal de ontroering overigens niet drukken: beter dan dit wordt 'L'Orfeo' (visueel) zelden.
