De Fin Esa-Pekka Salonen staat bekend als dirigent van de Los Angeles Philharmonic (waar hij dit jaar wordt opgevolgd door Venezolaans wonderkind Gustavo Dudamel) maar daarnaast is hij als componist van avant-garde muziek ook erg actief. Met 'zijn' LA Philharmonic nam hij als dirigent twee van de drie werken op deze plaat op: het korte 'Helix' voor symfonisch orkest en zijn piano concerto. Het plaatje sluit af met het tweedelige 'Dichotomie' voor piano solo, met de Israëlisch-Russische pianist Yefim Bronfman aan de piano.
'Helix' is opgevat als een soort van spiraalvorm in muziek vertaald, een lange, 'unendliche' melodie waarvan de componenten – ritmische, melodische en harmonische - steeds korter en korter op elkaar komen te staan. Het stukje is een prachtige illustratie van Salonens compositiestijl, een stijl die de hermetische Europese avant-garde de rug toekeert en in de geest van Amerikaanse componisten als John Adams het esthetische, het toegankelijke weer voorop zet. Zo blijft dit onmiskenbaar moderne muziek, geen neo-romantiek of filmmuziek maar het 'Amerikaanse' karakter van zijn muziek (en met 'Amerikaans' wordt toegankelijkheid bedoeld, een swingende ritmiek en optimistische ingesteldheid) is hoorbaar in alle drie werken.
Het concerto voor piano en orkest staat bol van de contrasten, zelfs binnen elk van de drie afzonderlijke delen. Een hyperactief eerste deel bezit een uiterst ontwikkelde ritmiek, scherp en puntig met een solopiano die het orkest als een oorlogstrommel aanspoort. Het langzame middendeel bestaat uit het soort van 'synthetische' volksmuziek à la Ligeti, atonale melodieën die met echte volksmuziek louter het rustige, onschuldige karakter delen. Dit is een soort van intermezzo, met een orkest dat onder de piano actief een hecht weefsel van achtergrondgeluiden voorziet. Het derde deel is weer snel, als in een klassiek concerto maar de wilde energie van het eerste deel lijkt opgebruikt – dit is vluchtige muziek, elegant en bij momenten oriëntaals.
'Dichotomie' tot slot speelt met het contrast tussen een mechanisch eerste stukje, met de ontmenselijkte ritmiek van een compositie van Prokofiev en het organische, lyrisch opgevatte tweede deel. Yefim Bronfman speelt gemotiveerd, verliest nergens tempo op de clusters en glissandi die Salonen voorschrijft en sleept zijn luisteraars onweerstaanbaar mee dankzij een snel gekozen tempo met weinig rustpauzes. Ook in dit werk is het een verademing om moderne muziek te horen die in de eerste plaats naar het instrument, de piano in dit geval, toe geschreven is en waarin de uitvoerder zelf voluit zijn muzikaliteit kan bewijzen.
De Los Angeles Philharmonic reageert met volle overtuiging op Salonens muziek. 'Helix' werd live opgenomen en dat zorgt voor een extra enthousiaste uitvoering die in een steriele studio-opname moeilijker na te bootsen zou zijn. Salonen orkestreert meesterlijk, schrijft dankbaar voor zijn individuele instrumenten en haalt een machtige klank uit dit orkest, met donkere bassen en lichtjes dof maar toch duidelijk aanwezig slagwerk. Hij trekt als dirigent orkest en publiek onverbiddelijk mee in deze muziek en het gejuich dat na deze live-opname opstijgt uit het publiek (geen select groepje van honderd moderne muziekliefhebbers maar een overvolle concertzaal) liegt er niet om!
Meer over Esa-Pekka Salonen
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
