Bernard Haitink heeft meer gedaan dan vele anderen om Gustav Mahlers muziek bij het grote publiek toegang te doen vinden. Als dirigent van het Concertgebouworkest zette hij de band tussen dat orkest en de muziek van Mahler voort die al bestond ten tijde van Mahlers jongere tijdgenoot Willem Mengelberg. Bij CSO Resound, het label van het Chicago Symphony Orchestra, is hij ondertussen aan zijn derde Mahler-plaat toe. Eerder waren al Mahlers eerste en zesde symfonieën te horen en nu is het de beurt aan Mahlers tweede, bijgenaamd 'Auferstehung' of 'Wederopstanding'.
Mahlers obsessie met de dood steekt ook in dit werk de kop op. De dodenmars (in een vroege versie noemde Mahler zijn werk 'Totenfeier') waarmee de tweede symfonie begint is een weerslag van een soort van visioen dat Mahler had waarin hij gestorven was en opgebaard lag, omringd door bloemen. Zoals steeds is Mahler de 'held' van zijn eigen werk maar de tweede symfonie draagt desondanks een optimistische boodschap met zich mee: na de begrafenismuziek van het eerste deel volgen een reeks episodes die hun hoogtepunt vinden in een hymne voor koor en orkest op tekst van Friedrich Gottlieb Klopstock, een grandioze finale voor een vrij hybride, vijfdelige symfonie die de overwinning - tja van wat eigenlijk, het menselijke vernuft, de liefde, transcendentie als concept? - op de dood bezingt.
Dit is allesbehalve Haitinks eerste kijk op Mahlers tweede symfonie. Het is bovendien een kijk die erg consistent is met eerdere opnames, beginnende met de nog steeds schitterende oude opnames die Haitink al bijna veertig jaar geleden met het Concertgebouworkest maakte. Net zoals daar bezit deze opname een feilloos gevoel voor proportie en een kleurenpalet dat zowel de vriendelijkheid en kleinschaligheid van Mahlers orkestratie als het monumentale ervan kan weergeven. Lage instrumenten komen flink aan bod zoals het lage slagwerk in de finale of de hoeveelheid bastrombone in het scherzo en op heel wat andere plaatsen. Dit is een duidelijk verschil met de iets meer genuanceerde aanpak van het Concertgebouworkest in oude Haitink-opnames.
Ook verschillend is hier de luchtigheid waarmee het Chicago Symphony Orchestra de meer lichtvoetige of humoristische passages van de symfonie kan uitvoeren. De machtige kopersectie van dit orkest, bekend om haar overweldigende manier van spelen, maakt evenzeer indruk met de ernst en stille waardigheid waarmee ze delen als het 'Urlicht' of de koraalpassages in het eerste deel uitvoert. De kwaliteit van het orkest bestaat erin om de indruk van kracht te wekken en ook daadwerkelijk krachtig te spelen zonder de muziek en haar inherente lyriek uit het oog te verliezen. Dat is wat de strijkers op heel wat plaatsen, ook in de kortere middendelen prachtig verstaan. De fanfaremotieven in de finale, die door een extra orkest achter scène uitgevoerd worden, klinken briljant en uitbundig. Christiane Stotijn tot slot is prachtig als een lyrische en kleurrijke mezzosopraan die een bescheiden en donker 'Urlicht' zingt maar mag schitteren in de finale.
Het orkest verschiet niet al haar kruit op de opening van de symfonie en dat stelt Haitink in staat om echte climaxen uit te stellen en zo dus een goed gevoel voor verhouding in dit meer dan twintig minuten lange openingsdeel te houden. Het derde deel, het scherzo 'In ruhig fliessenden Bewegung' speelt Haitink vrij snel, eerder 'fliessend' en allesbehalve 'ruhig' en ook opvallend is de zwaarte in de middensecties van het langzame tweede deel. Maar verder is dit niet echt een vernieuwende uitvoering wat balans, interpretatie of tempokeuze betreft. Haitink kiest voor de bewezen, vertrouwde aanpak van Mahlers muziek.
Haitink doet weinig verrassends in deze uitvoering maar toch (of net daarom) is dit een mooie, klassieke interpretatie. Mahler muziek wordt met al haar kleuren en contrasten uitgevoerd en blijft verstaanbaar en vlot klinken.
Meer over Gustav Mahler
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
