Dit is de derde cd van het Vlaamse ensemble Het Collectief, na opnames met muziek van Schönberg en een opname met een eigen, hedendaagse kijk op Bachs 'Musikalisches Opfer'. Dit keer is Messiaens bekendste werk, het 'Quatuor pour la fin du Temps' aan de beurt, aangevuld met een werkje voor fluit (en piccolo, altfluit en slagwerk!), klarinet, viool, cello en piano van de Maleisische componist Kee-Yong Chong, getiteld: 'Mourning the Murder of an Old Banyan Tree'.
Messiaen schreef zijn 'Quatuor pour la fin du temps' in een Duits krijgsgevangenenkamp in Silesië in 1940 en 1941. De bezetting van viool, klarinet, cello en piano werd gekozen omdat naast Messiaen die pianist was deze drie andere muzikanten het kamp met hem deelden.
Dit is een fijnbesnaarde interpretatie van dit 'Quatuor pour la fin du Temps', met veel ruimte voor persoonlijke interpretatie van elk van de vier muzikanten, iets wat bij twintigste-eeuwse muziek allesbehalve evident mag heten. Zo komt het eerste deel van het kwartet 'Liturgie de Cristal' lichtvoetig en bijna speels over, met een klarinet die haast improvisatorisch, spelenderwijs zijn figuraties speelt.
Het derde deel laat klarinettist Benjamin Dieltjens bijna volledig solo aan het woord. Hij speelt met een vlakke toon die zelfs in een 'forte' passage strak klinkt en een persoonlijke beleving van deze muziek lijkt uit te sluiten. Maar net dit onpersoonlijke geeft dit deeltje zijn tijdloze, alles overstijgende karakter. Niet voor niets sprak Messiaen over zijn 'désir de cessation du temps', iets wat hier zeker van toepassing is.
Het korte 'Intermède' klinkt vrolijk en levenslustig, bijna als een wat verwrongen volksliedje, met vogelimitaties in de klarinet en een snelle maar zangerige melodielijn die efficiënt wordt doorgegeven tussen viool, cello en klarinet. Het 'Loaunge à l'Eternité de Jésus' is een lange aria voor cello en piano en cellist Martijn Vink houdt die zangerig, met een heerlijk, wat lome vibrato en hier en daar zelfs wat portamento tussen de noten. Zo blijft deze modernistische muziek een zekere romantisch gevoel uitstralen. Pianist Thomas Dieltjens begeleidt met veel gevoel, plaatst elk akkoord met veel zorg en mengt waar nodig uitmuntend met de andere drie muzikanten. In dezelfde geest weerklinken ook het laatste deel 'Lounage à l'Immortalité de Jésus' en het begin van het zevende deel 'Foullis d'arcs-en-ciel' met veel warmte en inlevingsvermogen.
Het is niet alleen knap om te horen hoe vlot het ritmisch gecompliceerde 'Danse de la fureur, pour les sept trompettes' uitgevoerd wordt, maar ook hoe snel en gemakkelijk Het Collectief hier overgaat van een assertieve manier van spelen naar een meer in zichzelf gekeerde interpretatie op enkele stillere plekken, die nochtans niets van haar spanning kwijt raakt.
Het tien minuten durende 'Mourning the Murder of an Old Banyan Tree' tot slot is een spel met klankkleuren (de fluitist bespeeld ook slagwerk en ook de piano wordt regelmatig eerder als slag- dan als melodie-instrument gebruikt) en toonhoogtes. Glissandi en kwarttonen kleuren het hele stuk en het spreekt voor de kwaliteit van het ensemble dat geen enkel detail op de opname verloren gaat.
Weinig interpretaties van Messiaens 'Quatuor pour la fin du Temps' bieden een uitvoering aan die zo precies en terzelfder tijd zo doorleefd klinkt. Dit is en blijft een interpretatie waarmee Messiaens zelf gelukkig geweest zou zijn. Kee-Yong Chongs 'Mourning the Murder of an Old Banyan Tree' vergt wat meer inspanning van de luisteraar maar biedt een weelde aan details en klankkleuren.
Meer over Olivier Messiaen, Kee-Yong Chong
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
