Als Kraak een elektronica-avond organiseert is er meer aan de hand dan zomaar wat laptops die ingeplugd worden. Dat was op 3 april in Les Ateliers Claus niet anders, met een eerste live-uitvoering in België van de muziek van de onbekende huismoeder annex elektronicamuzikante Ursula Bogner door Jan Jelinek. Deze première werd voorafgegaan door meer herkenbaar elektronisch geluid van Rafaël Anton Irisarri en Pimmon.
Omwille van het opzet van jong naar oud(er) was het aan de Amerikaan Rafaël Anton Irisarri om de avond in te zetten. Met gitaar en elektronica knutselde hij op het podium van Les Ateliers Claus soundscapes en ambienttracks in elkaar die grotendeels volgens het zelfde stramien opgebouwd waren. Op een basislaag van veldopnames of zachte elektronica werden sferische of pulserende geluiden geplaatst, waarna gestreken of getokkelde gitaarlijnen het klankbeeld vervolledigden.
Echt opwindend kon de muziek van Irisarri niet genoemd worden. Met het terugkerende patroon en het weinig uitgepuurde geluid bleef zijn set in dezelfde richting verder dobberen. Bovendien geraakten de verschillende lagen niet geïntegreerd: ze bleven boven of onder elkaar drijven zonder op elkaar in te spelen. Bij de eerste climax leek Irisarri zelfs de controle over het geluid kwijt te spelen. Onder het gewicht van de verschillende gitaarlijnen bezweek de constructie van het geheel.
Toch bleek net deze passage ook iets op te leveren wat de rest van het optreden moest ontberen. Uitzonderlijk sijpelden de verschillende gitaarpartijen in elkaar door, waardoor bij het toevoegen van lagen er steeds nieuwe melodische variaties ontstond: gebaseerd op een reeds eerder klinkende formule, maar aangevuld en hervormd door pas toegevoegd materiaal.
Dat Paul Gough, in Brussel onder de naam Pimmon van een en ander geen last had, mag geen wonder zijn. Met anderhalf decennium ervaring moet deze Australiër met releases op labels als Kraak, Staalplaat en Tigerbeat 6 niets meer wijsgemaakt worden. Zuiver elektronisch en louter met een laptop, creëerde hij een muzikale rijkdom die die van zijn voorganger ver overtrof. Niet dat hij zijn klanken extremer zocht, wel integendeel. Van de grote klankkleurcontrasten moest hij het niet hebben, wel van het haarfijn afgewerkte geluid. Perfect geschaafd en geveild waren zijn abstracte bouwstenen een voor een al de moeite van het horen waard, waardoor zijn muziek meteen diepte meekreeg.
Daarnaast slaagde hij er in om bij het combineren van verschillende klanklagen de balans perfect te bewaren. Ook toen hij het geluid meer opentrok bleef het geheel helder en transparant. Het publiek werd op de muzikale trip begeleid door de gevarieerde beelden: nu eens een skyline waarboven zich een zwaar onweer ontwikkelt, dan weer geometrisch opgebouwde afbeeldingen die in tempo van rotatie, vorm en inkleuring leken overeen te komen met de muziek. Leken, want eigenlijk had het evengoed allemaal anders gekund: wat begeleid werd door een pulserende ritmiek, had net zo goed voorzien kunnen worden van een meer sferische passage.
Een gelijkaardige relatie ontwikkelde zich tussen de muziek en Goughs mimiek. Met gesloten ogen, hoofdbewegingen en getormenteerde grimassen die doorgaans gereserveerd blijven voor gitaristen die doen alsof een dynamische climax een atletische prestatie is, begeleidde Gough de muziek: de ene keer al duidelijker dan de andere, want hier en daar leek het alsof hij een bepaalde verandering toch anders getimed had. Muzikaal ging het optreden er echter niet onder lijden: met de klankgevoeligheid en de constante flow van Pimmon bleef zijn ambientset een half uur lang muzikaal boeiend en genuanceerd.
Het sluitstuk van de elektronica-avond was in handen van de (fictieve?) Duitse componiste Ursula Bogner. Althans gedeeltelijk, want officieel "overleden" in 1994 waren het haar "ontdekker" Jan Jelinek en Adrew Pekler die Bogners muziek aan het klinken brachten. In 2008 en 2011 verschenen respectievelijk ‘Recordings 1968 - 1988’ en ‘Sonne = Blackbox’, twee albums die Jelinek compileerde uit tot dan onuitgegeven elektronische tape- en synthesizerexperimenten van de huismoeder die werkzaam was in de farmaceutische sector.
Het stoeien met vaak elementaire middelen doet vaag denken aan soundtracks die Raymond Scott in de jaren ’50 en ’60 maakte voor reclame- en andere filmpjes. Toch staat Bogner technologisch al een stap verder. Bovendien koos ze (net als Scott) voor korte tracks, waardoor ze zich hoofdzakelijk kon richten op het werken met geluid en niet te veel bezig moest zijn met structuren en opbouw. Toch laten de opnames horen dat ze ook op die terreinen niet willekeurig te werk ging, wat de verzamelplaten tot interessant en soms boeiend luistervoer maken.
In Les Ateliers Claus bedienden Jelinek en Pekler zich van Bogners gedemonteerd materiaal: losse melodietjes en geluiden die visueel begeleid werden door foto’s en notities uit haar archieven. Het gaf het geheel het aura van een ontdekkingstocht door voorheen voor het publiek gesloten archieven. Aanvankelijk kwam daarbij Bogners klankgevoeligheid mooi tot uiting: nu eens plopperend en pruttelend, dan weer ritueel, spacy, melodisch of flipperend. De gemanipuleerde stemmen van ‘Or Dor Melanor’ en het dwarrelend dalende motiefje van ‘Signalfluss’ behielden hun sympathieke karakter, ook in een concertsetting.
De ontegensprekelijke charme die de muziek had, vervaagde echter geleidelijk aan. Jelinek en Pekler kozen ervoor om stukken langer te laten duren en in elkaar te laten overlopen, waardoor het compacte van de originele opnames verdween. Voor het eerste half uur was dat hoegenaamd geen probleem, maar met het vorderen van de tijd en het steeds opnieuw opduiken van dezelfde beelden verdween de spanningsboog uit het optreden.
Het frisse, sprankelende en gevarieerde van Bogners muziek wordt het best geëerd op de verzamelalbums. Dat Jelinek en Pekler de moeite doen om die naar een podium te vertalen is een mooie zaak, maar om echt te overtuigen miste de performance snedigheid en compactheid.
