Een programmatie die alle schijn heeft van een langzaam crescendo naar een dubbele fortissimo: het abonnement ‘kwartet’ dat men in de Handelsbeurs gaar stoomde voor seizoen 2012-2013, zal in de eerste maanden van volgend jaar culmineren in lang geanticipeerde passages van het Pavel Haas en Belcea kwartet – op de markt twee spelers met internationaal gewicht. In de gedaante van Quatuor Modigliani en Meta4 verwelkomt Gent echter ook de jonge garde, gestaag bezig met een opmars richting grote naambekendheid. Concert na concert nemen vier Finse enthousiastelingen, samen Meta4, een optie op een luisterervaring van meta-niveau en metaforische schoonheid. Met een programma dat reikt van de 17e tot de 20e eeuw wordt dit concert hoe dan ook een boeiende botsing tussen verschillende werelden.
Meta4 (foto: Stefan Bremer)
Een blitscarrière kan men Meta4 nog niet toeschrijven, want sedert hun winst op de Shostakovich Competition in 2004 te Moskou namen ze nog maar twee albums, zij het voor het niet onbelangrijke Duitse label Hänssler Classic. Een eerste opname, met muziek van Haydn, liet het kwartet horen als speels, communicatief en met een groot gevoel voor esthetiek in repertoire dat ze tot in de puntjes beheersten. Hun recente laatste cd, rond Shostakovich, wierp meteen hoge ogen in de internationale pers. Mogelijks roept Grammophone Magazine het album uit tot een van de ontdekkingen van 2012. In hun artikel rondom deze opname schreven ze onder meer het volgende:
“unlike most of their peers, Meta4 have found their way to the particular world of musicality that Shostakovich inhabits...Listen to the highly contrapuntal central section of the first movement of the Thrid Quartet and marvel at the range and precision of colour and articulation.” Nog geen gevestigde waarden en toch staat hun bescheiden discografie al hoog aangeschreven. Dit betekent dat reikhalzend mag worden uitgekeken naar wat het kwartet in de toekomstig nog belooft te doen.
Uitzonderlijk is het concert in Gent, in die zin dat Meta4 niet wekelijks op de belangrijke Europese kamermuziekpodia wordt gevraagd. Hoewel ze, inmiddels drie jaar na het behalen van een eerste prijs op de International Joseph Haydn Chamber Music Competition in Wenen, al mochten concerteren onder het dak van de Londense Wigmore Hall, de Weense Mozart Saal of de New Yorkse Carnegie Hall, gaan programmatoren er nog te veel van uit dat het kwartet zich eerst verder moet opwerken. Niet zo in de Handelsbeurs, waar de nieuwe generatie met recht en reden in de armen wordt gesloten. Tenslotte zijn zij de toekomst van de muziek en diegenen die een frisse wind door het repertoire kunnen laten waaien. Meta4, dat vorig jaar haar tiende verjaardag vierde, doet dat overigens expliciet door ongewone combinaties te maken tussen verschillende werken. Zo staat in Gent Henry Purcell op de agenda naast Franz Schubert, met tot slot ook een partituur van de nog levende Amerikaanse componist George Crumb.
Meta4 (foto: Stefan Bremer)
Schuberts veertiende strijkkwartet behoeft ongetwijfeld geen introductie meer, althans voor wie weet dat dit het ‘Der Tod und das Mädchen’-kwartet is. Samen met het dertiende (‘Rosamunde’) behoort dit niet alleen tot het beste werk van de componist, maar simpelweg ook tot die paar onbetwistbare meesterwerken binnen het genre, die het publiek keer op keer weten te raken. Qua reputatie ligt dat voor de ‘Fantasia’s’ van Henry Purcell enigszins anders. De naam “fantasia” verwijst logischerwijs naar “fantasie” en de muzikale term kan gezien worden als het equivalent van de latere impromptu. Beide aanduidingen hebben gemeenschappelijk dat de componist een vrije vorm hanteert waarin hij zijn of haar gemoedsgesteldheid op dat moment probeert onder te brengen, zonder daarvoor in langere, overkoepelende muzikale structuren te denken. Meta4 brengt een selectie uit Purcells fantasia’s, stukken waarin vier lijnen elkaar continu opzoeken en afstoten in een typisch Barok aandoend netwerk dat getuigt van een de luisteraar optillende melancholie eigen aan veel muziek uit die tijd.
Meta4 (opname voor Hännsler Classic)
Nog een totaal andere wereld is tot slot die van George Crumb en zijn ‘Black Angels’. Het thema “leven en dood” dat ook al in Schuberts ‘Der Tod und das Mädchen’ voortdurend rondwaart, keert hier onmiskenbaar terug. Het stuk bevat daarenboven twee letterlijke citaten uit Schuberts partituur, met name in delen 6 en 13. Over hoe Crumb te werk ging is over de jaren heen heel veel neergeschreven, maar Crumb zelf waarschuwt ervoor dat zijn gegoochel met de getallen 7
en 13 niet ten gronde moet worden geanalyseerd, omdat hij zich nu eenmaal liet meeslepen tijdens het componeerproces. Uiteindelijk bestaat de partituur, goed voor bijna een half uur avant-garde, uit dertien delen, herleid tot drie overkoepelende secties. De ondertitel luidt ‘Thirteen Images from the Dark Land’ en qua instrumentatie greep Crumb doelbewust naar een “electric string quartet”, waarbij de viool de snerpende stem van de duivel moest weergeven, terwijl de cellist de stem van God voor zijn rekening mag nemen. Tegenwoordig grijpen uitvoerders meestal naar elektrisch versterkte akoestische instrumenten, wat praktisch beter organiseerbaar is en tevens een soortgelijk klankidioom geeft. Daarnaast moeten de musici ook kristallen glazen bespelen en met wat kleine percussie-instrumenten aan de slag. Zelfs de ideale positionering op het podium liet Crumb vastleggen. Gedateerd “Friday the Thirteenth, March 1970 (in tempore belli)” zou het werk deels de geschiedenis in gaan als een commentaar op de Vietnam-oorlog, hoewel het feit dat het stuk vandaag nog wordt gespeeld bewijst dat het zijn historische connotatie moeiteloos overstijgt. Toch zal alleen een uitstekende uitvoering het publiek ervan kunnen overtuigen dat ‘Black Angels’ meer is dan een circus in de concertzaal. Al te vaak verwordt een uitvoering tot een weinig ontroerende
showcase van verschillende exotische technieken. Beschouw de interpretatie van Meta4 daarom als hun vuurproef: als ze in Crumb het emotionerend materiaal kunnen blootleggen, mogen ze meteen onder contract bij een groter label.
Meer over Meta4
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
