Quatuor Terpsycordes, Jürg Dähler, Joel Marosi

---

In de wereld van de kamermuziek is het niet verstandig te veel aan een specifieke bezetting vast te houden. Niet dat het repertoire voor bijvoorbeeld strijkkwartet te beperkt is, maar heel veel mooie muziek met piano of in een uitgebreide strijkersbezetting gaat aan de musici voorbij als ze geen contact willen leggen met collegae. In zijn programmatie dit jaar haalt de Handelsbeurs in het bijzonder enkele formaties binnen die de hand hebben gereikt naar externe muzikanten: deze week nog het Edding kwartet dat vier blazers meebrengt voor Schuberts ‘Octet’, begin 2013 het Quatuor Modigliani in compagnie van de Franse pianist Jean-Frédéric Neuburger.

Ook het Quatuor Terpsycordes zit niet verlegen om een uitbreiding qua bezetting. Voor het Schubert-kwintet, het Brahmssextet en Schönbergs legendarische 'Verklärte Nacht' doen ze beroep op altviolist Jürg Dähler en cellist Joel Marosi. Dähler is eigenlijk in de eerste plaats actief als orkestmuzikant, onder meer tijdens Claudio Abbado's prestigieuze Lucerne Festival in de zomermaanden. Vanuit een voeling met hedendaags repertoire benadert hij ook de klassieken, in tal van grote en kleinere bezettingen. Marosi brengt eveneens een aantal maanden per jaar door in het Zwitserse Lausanne, waar hij als eerste cellist zetelt in het kamerorkest, naast andere activiteiten verspreid over de wereld. Het Quatuor Terpsycordes zelf viert dit jaar zijn vijftiende verjaardag. Op de cd-markt zijn ze niet uitzonderlijk actief geweest, met als voornaamste reden dat ze niet zomaar nog maar eens het grote repertoire willen opnemen. Met de bijzonder invalshoek van een uitvoering op periodieke instrumenten namen ze bijvoorbeeld Schuberts 'Der Töd und das Mädchen' op voor Ricercar, naast muziek van Haydn. Bij het kleinere label Claves brachten ze tevens een Haydn-opname uit, en een album met hedendaagse composities van de toen nog geen dertig jaar oude componist Grégorio Zanon. Het kwartet houdt zich sterk bezig met wat hun muziek vandaag moet betekenen voor een publiek. Daarnaast denken ze na over het aloude vraagstuk hoe natuur (de spontaniteit, het spelen) en geest (het artificiële, de compositie) met elkaar kunnen vervlecht worden. De muze Terpsichore is dan ook waar ze de inspiratie voor hun naam vandaan haalden: terre (aarde), psi (geest) en chorde (snaar) klinken er niet zomaar in door.

Lichte muziek zal het Quatuor Terpsycordes op deze avond eigenlijk niet brengen, hoewel Schuberts 'Ouverture voor kwintet met twee altviolen, D 8' niet meteen een werk is dat de toehoorders van hun knusse rode zitjes zal blazen. Dit werk mist het vuur van de latere werken die Schubert voor kleine strijkersbezetting schreef, hoewel het al genoeg dramatiek herbergt om als prelude naar het tweede Brahms-sextet geproefd te worden. Elke uitvoering van dit bijzondere werk maakt duidelijk hoe weinig evident een cohesie tussen zes strijkers is. Met twee violen, twee altviolen en twee celli zou er een totaal evenwicht moeten zijn, maar wie het traditionele strijkkwartet gewend is (en wie is dat tenslotte niet?) moet altijd even slikken bij de "volheid" van zo'n sextet. Brahms is er gelukkig niet de figuur naar om zijn werk vol te stouwen met complexe instrumentale interacties. Toch is er heel veel aan de gang in dit vierdelige stuk, waardoor het – ook voor wie inmiddels vertrouwd is geraakt met het thematisch materiaal - telkens opnieuw een zeer boeiende ervaring is om de partituur van voor naar achter mee te maken.

Opmerkelijk is bovendien dat de Handelsbeurs zelf initiatief genomen heeft om het Quatuor Terpsycordes dit en het volgende werk te laten uitvoeren. Het huidige seizoen staan heel veel partijen op de pupiter "op aanvraag", waarmee de muziekzaal wil vermijden dat altijd maar weer dezelfde partituren worden uitgevoerd, ten koste van andere prachtige muziek. Dat geldt dus ook voor Schönbergs magistrale 'Verklärte Nacht'. Wie bij het horen van deze naam meteen denkt aan diens dodecafonische muziek (en concerten waar een onvoorbereid publiek het geen half uur uithoudt), heeft het deze keer bij het verkeerde eind. Schönberg schreef immers heel wat composities die aan de grenzen van de tonaliteit sjorren, zoals ook Wagners experimenten in het operagenre in de tweede helft van de jaren 1800. De muziek blijft dus wel goed beluister- en volgbaar voor wie zich kan schikken in een laat 19e-eeuws muzikaal idioom. Weliswaar drijft Schönberg diverse muzikale parameters naar het uiterste, in een toondicht voor sextet over twee geliefden die een boswandeling maken, waarop de vrouw haar minnaar opbiecht dat ze het kind draagt van een andere man. De mogelijkerwijs gruwelijke implicaties van dit verhaal zet Schönberg om in wrange muziek, maar uiteindelijk triomfeert het licht. Richard Dehmels gedicht met dezelfde naam eindigt immers niet per toeval met de bijna sensuele woorden "Er faßt sie um die starken Hüften. Ihr Atem küßt sich in den Lüften. Zwei Menschen gehn durch hohe, helle Nacht." – complete extase en harmonie! Dit laat zich ook horen in de ultragelaagde muziek, die telkens weer door merg en been snijdt om de luisteraar uiteindelijk op te tillen, als een muzikaal baken van liefde. Geschreven in 1899 besluit dit programma aan de vooravond van grote harmonische revoluties. De luisteraar zal hier een prachtige reis doorheen de 19e-eeuw meemaken: van Schuberts nog 18e-eeuws aandoende eerste probaties tot het werk van een radicaal grootmeester die de muziek naar een ander plan wil tillen.

De beschermde werken kunnen door de internetgebruiker gratis geconsulteerd worden, met uitsluiting van verdere reproductie en/of openbare mededeling ervan. Deze site wordt onderhouden conform de afspraken met de Belgische auteursrechtenvereniging SABAM.
Gebruiksvoorwaarden | Contactgegevens | Mobiel | Ontwerp en realisatie: Studio Hert