Kerstmis staat voor de deur en het label Fuga Libera maakte van deze kerst-cd tegelijkertijd een eerbetoon aan de honderd jaar geleden op kerstavond overleden François-Auguste Gevaert. Gevaerts was naast zijn activiteiten als directeur van het conservatorium in Brussel en hofcomponist van Leopold II ook componist, musicoloog en auteur van een half dozijn muzikale geschriften. Bovendien was Gevaert ook internationaal geen grijze figuur in het negentiende-eeuwse muziekleven: hij onderhield als operacomponist in Parijs goede contacten met Gounod en Ambroise Thomas, zijn muziek werd geprezen voor dirigent Hans von Bülow en een van zijn studenten aan het Brusselse conservatorium was de Spaanse componist Isaac Albeniz. Het Brusselse koor 'Ensemble Vocal du Petit Sablon' zingt een hele verzameling kerstliederen van Gevaert maar de hoofdbrok op de plaat is Gevaerts allerlaatste compositie, de 'Grand'Messe de Noël', voor drie vrouwenstemmen en orgel uit 1907, een werk dat zowel Gevaerts interesse in oude muziek als in de vernieuwingen van de Nieuwe Duitse School illustreert.
De mis zelf is niet echt verrassend qua opbouw of melodie maar kan op vele plekken boeien met mooie en intelligent gekozen harmonisaties. Het trieste 'miserere' gebruikt standaard ritmiek zoals we die in talloze missen en requiems hebben gehoord maar Gevaerts inventieve harmonieën verheffen deze muziek toch al een heel eind. Zijn voorliefde voor modale, aan renaissance muziek herinnerende, of hoogst chromatische Wagneriaanse akkoorden geven de mis een originaliteit die vele werken van negentiende-eeuwse Belgische componisten niet bezitten. Delen als het 'Gloria' of het 'Et Resurrexit' zijn opgewonden, vreugdevolle passages maar het koor behoudt in haar uitvoering een zekere waardigheid en een gematigd tempo en zingt nooit voluit op zulke plekken. Het orgel van de Saint-Etienne kerk in Eigenbrakel dat deze kerst-mis begeleidt klinkt wat diffuus en had wat kernachtiger gekund maar verleent het hele koor wel een ruime, stevige bas. In een kerstlied als 'Les Cloches de Noël' zorgt het bovendien voor een gezellige, suggestieve begeleiding.
De overige werken van de plaat zijn harmonisaties, bewerkingen of originele composities van kerstliederen, vaak direct of indirect ontleent aan onze volksmuziek en gecomponeerd voor koor op een manier die iemand als Brahms (Gevaerts tijdgenoot die ook zoveel van zijn inspiratie uit volksliederen haalde) vast en zeker zou toejuichen. De vocale soli in sommige van die liederen worden door de solisten uit het koor gezongen en klinken hier en daar wat vlak. Maar daar tegenover staat bijvoorbeeld een mooie en heldere sopraansolo in het 'Canticum Natalitiae'.
Het 'Ensemble Vocal du Petit Sablon' klinkt doorgaans soepel en rond maar met een sopraansectie van het koor die niet altijd even egaal klinkt. Zeker op luide of hoge passages in de mis hoort de luisteraar toch een wat al te schrille bovenste stem, die veel van de charme van dit soort muziek wegneemt. Dictie en verstaanbaarheid zijn dan weer schitterend verzorgd zodat de tekst van Gevaerts mis van het begin tot het einde uitstekend verstaanbaar is.
Op enkele kleine minpuntjes (zoals ook de zachtjes rammelende Nederlandse vertaling van de Franse tekst in het cd-boekje) na is dit een verrassend mooie kerst-cd, die een 'serieus' werk, Gevaerts 'Grand Messe de Noël' combineert met volks- en kerstliederen die Gevaert voor koor bewerkte en tonen dat hij zeker een niet te onderschatten figuur uit de romantiek in de lage landen was.
Meer over François-Auguste Gevaert
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
