Een van de steeds terugkerende thema's in de muziek van Leonard Bernstein is het contrast tussen kunstmuziek (twintigste-eeuwse, academische atonaliteit) en lichtere amusementsmuziek. En hoewel de componist en dirigent het meest bekend is geworden omwille van dit laatste, denk maar aan 'West Side Story' of de opera/musical 'Candide', heeft hij ook een niet te onderschatten 'serieuzer' oeuvre bij elkaar geschreven. Een van de minder bekende werken van Bernstein is het ballet 'Dybbuk' dat, zoals veel van zijn composities, teruggrijpt naar Bernsteins joodse erfgoed. Het is gebaseerd op een verhaal van de joodse schrijver Schlomo Ansky over een meisje dat bezeten wordt door de geest van haar gedode geliefde. De strijd tussen goed en kwaad wordt in dit werk heel grafisch vertegenwoordigd door het contrast tussen tonaliteit en atonaliteit. Het werd in 1974 geschreven en opgedragen aan de staat Israël dat het jaar ervoor vijfentwintig jaar bestond. Bernstein arrangeerde de muziek later tot een concertsuite, die minder lang was en beter aangepast aan de concertzaal, maar die de dramatische spanning van het werk wat verknipt. Op deze cd wordt het volledige ballet gepresenteerd. Het wordt gekoppeld aan Bernsteins eerste ballet 'Fancy Free' uit 1944. In dit verhaal, over drie zeemannen die verlof krijgen en de bloemetjes buiten zetten in het New York van tijdens de oorlog, zijn invloeden van jazz- en swingmuziek enorm duidelijk.
De Nashville Symphony speelt met erg veel ritmische precisie, wat 'Dybbuk' meteen een krachtig, energiek élan meegeeft. Het koper is prominent aanwezig en ondersteunt het orkest met verve. Bariton Mel Ulrich en bas Mark Risinger zetten de toon van dit werk, met de wat holle, waardige stem waarmee de 'invocatie' van dit werk opent. Het aanroepen van de demonen van de 'Kabbalah' wordt getekend door een reeks variaties, steeds met een contrasterende instrumentatie. De energieke ritmiek van het orkest komt hier goed tot uiting, net zoals in de voorstelling van de 'Demon', wat later. Stillere passages klinken minder delicaat als wel verlaten en doods, steeds met een atmosfeer van mysterie en verering. Over het algemeen wordt dit werk knap vorm gegeven en verstaanbaar en toegankelijk gebracht.
'Fancy Free' stelt dan weer wat teleur. Ondanks de bijdrage van jazz-zangeres Abby Burke, die samen met een jazzbandje met drums, bas en piano Bernsteins versie van Billie Holidays nummer 'Big Stuff' vertolkt, klinkt de uitvoering nogal braaf, en vooral heel klassiek. Alles staat wel waar het hoort, maar de vonken vliegen niet van dit ballet. Waar blijft de Bernstein die tien jaar later 'West Side Story' zou componeren? Scènes als de 'Competition scène' of de 'Danzon' missen nochtans geen kracht, maar het lichte, uitdagende karakter van Cubaanse muziek zoals in deze 'Danzon' ontbreekt doorgaans. Jammer, want dit weinig bekende ballet is een van Bernsteins meest opzwepende partituren, en een minder brave uitvoering had een knap contrast gevormd met het meer klassieke 'Dybbuk', waar dirigent en orkest zich wél uitstekend in thuis voelen.
Meer over Leonard Bernstein
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
