Het onderschrift ‘Zu Gast bei Clara und Robert Schumann’ zegt genoeg over de inhoud van deze cd. ‘Huismuziek’ was een niet weg te denken onderdeel van het negentiende-eeuwse burgerlijke leven, voordat radio en grammofoonplaten het zelf musiceren verdrongen in de twintigste eeuw. De Schumanns hadden, zoals vele Europese burgergezinnen een actieve interesse in muziek, literatuur en filosofie en deze cd presenteert dan ook een selectie gedichten van populaire Duitse dichters, op muziek gezet door Robert Schumann of Johannes Brahms en voorgesteld als werden ze op een donkere winteravond gezongen door een klein gezelschap dat zich rond de piano verzameld heeft. Naast uittreksels uit liedbundels van Schumann en Brahms, koos het Duitse Calmus Ensemble ook voor muziek van Bach, met wiens muziek Schumann zich sterk identificeerde. Bachs ‘Clavierbüchlein für Anna Magdanela Bach’ vormt een logisch uitgangspunt, met zijn afwisseling van aria’s en eenvoudige klavierstukjes. Een ‘Romance’ van Clara Wieck-Schumann, een van de bekendste pianovirtuozen van haar tijd is ook onontkoombaar in dit kleine overzichtje.
De opzet van deze cd is dus van een avondje huismuziek te recreëren, waarbij de vijf zangers van het Calmus Ensemble zich laten begeleiden door pianist Hendrik Bräunlich, die op een negentiende-eeuwse Pleyel piano(forte) speelt van het soort dar Schumann zelf prees en gebruikte. Het is een cd’tje dus van bescheiden maar erg charmant repertoire, waarbij veel afhangt van de levendige, soepele voordracht van de vijf zangers. Die voordracht slaat de juiste toon aan en zo is het moeilijk om niet vrolijk te worden van een opgewekt lied als ‘Schön ist das Fest des Lenzes’, het lied waarmee de liedavond begint.
Bij een zeldzame passage in het lied ‘O süser Mai’ van Johannes Brahms moet men toch eventjes de wenkbrauwen fronsen want daar klinkt het alsof Brahms’ doorgedreven modulaties (a capella gezongen op dat punt) eventjes vaste grond onder de voeten kwijtraken. Maar dat zijn zeldzaamheden die de schoonheid van de opname niet kunnen vergallen. Knap is bijvoorbeeld weer hoe trefzeker en betrouwbaar de baslijn doorklinkt en zo het hele ensemble ondersteunt. De teksten, niet altijd literair maar zeker sfeerscheppend, blijven altijd goed verstaanbaar. De kalme sfeer van ‘Waldesnacht’ uit Brahms’ zeven liederen opus 62 is steeds weer een plezier om te beluisteren. Tobias Pöche is een klare, helder verstaanbare tenor die een prachtlezing van Bachs twee aria’s ‘Willst du mein Herz mir schenken’ en ‘Erbauliche Gedanken eines Tabakrauchers’ – waarin hij door de andere zangers bijgestaan wordt – uit het ‘Clavierbüchlein’.
Net zo burgerlijk en romantisch uitgevoerd zijn de klavierwerken uit Bachs ‘Clavierbüchlein für Anna Magdalena Bach’, een van de meest courant gespeelde composities van Bach, zowel vandaag als in de negentiende eeuw. Dat deze Bach, uitgevoerd op pianoforte, niet klinkt als een authentieke Bach spreekt vanzelf. Een dergelijk (opzettelijk) romantische Bach sluit echter passend aan bij Schumanns eigen liedrepertoire. Toch klinkt de begeleiding hier en daar verdacht grof als men vergelijkt met de fijne klank van een klavecimbel (luister maar naar het bekende ‘Schlummert ein’) en dat is wat jammer: ook op pianoforte moet men toch wat fijnzinniger kunnen spelen?
Clara Wieck was naast pianiste ook componiste en van haar wordt een van de ‘Romances’ opus 21 gespeeld, een zwaar romantische ballade in a mineur die in zijn verwrongen akkoordgebruik de pianomuziek van Liszt voor de geest haalt. De negentiende-eeuwse piano die voor deze opname gebruikt werd, met zijn lichtjes hoorbare mechaniek en spaarzame nagalm is echter een geschikt instrument om deze muziek niet grotesk of bombastisch te doen klinken: ondanks al het innerlijke drama is dit nog steeds avondmuziek, bedoeld om in kleine, huiselijke kring, niet in een overweldigende concertzaal gespeeld te worden.
Deze cd bevat niet echt grote werken maar als totaalopzet komt hij erg bevredigend over. Het Calmus Ensemble recreëert de gemoedelijke, burgerlijke sfeer van amateurmuzikanten en de praktijk van het thuis musiceren, al zijn zangers hier uiteraard allesbehalve amateurs. Een selectie liederen en klavierwerken van Brahms, Bach en het echtpaar Schumann zorgt voor een heel genietbaar evenwicht tussen poëzie en muziek.
Meer over V/C
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
