Ontmoetingen tussen Oost en West: ze moeten er na de verovering van Constantinopel in 1453 door de troepen van Mehmet II zeker geweest zijn. De handel tussen de naties bleef immers floreren en er waren ongetwijfeld uitwisselingen voor wat hoge cultuur betreft, doch muzikaal bronnenmateriaal is slechts in zeer beperkte mate bewaard gebleven. Men moet eigenlijk het overgeleverd materiaal van Westerse componisten uit de 15e en de 16e eeuw onderzoeken om na te gaan in welke mate er een kruisbestuiving is geweest tussen Oost en West. Maar dan in een dergelijk academische studie, is artistiek leider van het Renaissance-ensemble Doulce Mémoire Denis Raisin Dadre mateloos geboeid door de vraag of muzikanten van langs beide kanten ooit bij elkaar hebben gezeten en samen hebben gemusiceerd. Wie zal daarenboven in twijfel trekken dat de nood vandaag nog altijd hoog is voor wat een gesprek betreft tussen verschillende culturen? En hoe kan dat beter dan via de muziek, dat medium dat universeel troost schenkt? Natuurlijk wordt een project als dit niet van vandaag op morgen uit de grond gestampt: Oosterse muzikanten werken met een totaal ander harmonisch systeem waarin de hier welbekende octaaf bijvoorbeeld helemaal anders wordt ingevuld. De Turkse muzikanten van het Ensemble Kudsi Erguner zomaar een Westerse partituur onder de neus schuiven, was dus geen optie. Daarom leende Denis Raisin Dadre zijn ensemble uit aan Kudsi Erguner en instrueerde hij zelf diens ensemble in een selectie Renaissance-liederen.
Bij een versmelting tussen Oost en West zoals deze komt er veel meer kijken dan alleen het uitheemse ensemble vertrouwd maken met een stuk uit een hen vreemde cultuur. Immers is het in de Ottomaanse muzikale traditie waarvan Kudsi Erguner en de zijnen representanten zijn, niet de gewoonte om de genoteerde muziek exact uit te voeren. Voor hen is dat slechts een grondstof waar zij eigen ingrediënten aan toevoegen, vol versieringen en glissandi die de Westerse muziek tot op zekere hoogte onherkenbaar maken. Daarnaast is ook de orale traditie in hun cultuur veel prominenter aanwezig dan in de onze. Door te luisteren, vanuit het geheugen na te zingen en in een beweging ook meteen te herinterpreteren, ontstaat zelfs zonder een ingrijpend repetitieproces te moeten navolgen een soort muziek met een erg Ottomaanse kleur. Denis Raisin Dadre, die de bezieler van deze smeltkroes was, liet bovendien veel improvisatie toe, om tot een spontane dialoog tussen Oost en West te komen. Inderdaad klinkt de ongeveer een uur en een kwartier durende cd ‘La Porte de Félicité’ als een opvoering van muziek die vanzelfsprekend zo moet klinken. “Fusion” kan men het niet noemen: twee culturen troffen elkaar – waar anders dan in Istanbul, de stad waar het om gaat – en schiepen muziek die groter werd dan haar eigen traditie.
Natuurlijk is het wennen aan de bonte verzameling van instrumenten, aan de melismen van Bora Uymaz die ver van onze traditie af staan en aan de oud, kementché, qanoun en ney die de gemiddelde Renaissance-liefhebber allicht volslagen onbekend zullen zijn. Wanneer Oosterse weeklachten echter versmelten met de zo onschuldige alt van Paulin Bündgen, zoals in een beklijvend openingsnummer, dan moet het wel tot de luisteraar doordringen dat de muziek, hoe verschillend die ongeveer vijfhonderd jaar geleden ook is geweest in gebieden die amper een paar duizend kilometer van elkaar verwijderd liggen, een gelijkaardige functie moet gehad hebben. Ze was niet alleen een middel ter verstrooiing, maar ook een manier om met de onoplosbare levensvragen en soms moeilijk te verdragen –condities overweg te kunnen. Als het nu een luit dan wel een oud is die een hartverscheurende ballade in gang zet: verandert dat iets aan haar intrinsieke betekenis? Als album is ‘La Porte de Félicité’ overigens uitstekend gestructureerd: passages Oost en passages West staan naast versmeltingen, hetgeen een totaal eigen wereld voor ogen roept. Niet de historische context van 1453, maar een virtuele ruimte waarin mensen verbroederen en stilstaan bij wat hen verbindt, in plaats van altijd maar te hameren op de verschillen, is wat het geestesoog zich daarbij spontaan voorstelt.
