Het Schotse Carnegie UK Trust is een van de belangrijkste mecenaten uit het Britse culturele landschap. Een van de eerste culturele projecten van de organisatie was een omvangrijke uitgave van Engelse religieuze muziek uit de renaissance. ‘Tudor Church Music’ werd uitgeven in tien delen tussen 1922 en 1929 en om de honderdste verjaardag van het Trust te vieren, publiceert het vocale ensemble Stile Antico hier een selectie uit deze verzameling.
Met muziek van componisten als William Byrd, Thomas Tallis, Orlando Gibbons en John Taverner, zit de muziek op deze uitgave stevig in de zestiende eeuw verankerd, van het koningschap van Henry VIII en dat van Elisabeth I. Het hoofdwerk wordt gevormd door een mis in vijf stemmen van William Byrd, waarvan de vijf delen (‘Sanctus’ en ‘Benedictus’ vormen hier een enkel deel) over de hele cd verspreid liggen.
Deze mis, net als de overige motetten, wordt zuiver vocaal uitgevoerd maar de inhoudelijke en muzikale verscheidenheid van deze muziek zorgt voor een constant boeiende en gevarieerde beluistering. De selectie op deze plaat verraadt dan ook de weelde en luister van de kerkmuziek uit een Engeland dat toch volop bezig was zich af te scheiden van de Rooms-Katholieke kerk.
Er is dan ook veel om van te genieten op deze cd. Tallis’ ‘Salvator Mundi’, met zijn diepe bassen verkrijgt een vrome, ernstige sfeer, vol ontzag voor Jesus Christus, ‘verlosser van de wereld’. De muziek van Robert White is minder gekend en grijpt bij momenten terug naar een meer archaïsche stijl. Het vele gebruik van plainchant passages in zijn motet ‘Christe qui lux es et dies’ illustreert die veschuldiging aan het Gregoriaanse traditie. De polyfone passages in dit kalme motet getuigen echter van een grote schoonheid, met lang uitgesponnen zanglijnen en akkoorden met een diepe maar ingehouden expressiviteit.
Het verraderlijk eenvoudige ‘O Clap your Hands together’ van Orlando Gibbons toont de bijna kinderlijke onschuld van Gibbons’ vreugdevolle melodieën. Gibbons andere motet op deze verzameling, het korte ‘Almighty and Everlasting God’ is een ander voorbeeld van zijn kunde om verstaanbare, goed in het gehoor liggende melodieën te combineren met een moeiteloos aanvoelend contrapunt.
Thomas Morleys ‘Nolo Mortem Peccatoris’ krijgt een bescheiden uitvoering mee, vol met de wroeging van een zondaar die vergiffenis vraagt. De vijfstemmige mis van William Byrd daarentegen, klinkt alsof hij op mensenmaat gemaakt is, met een overzichtelijke maar slim uitgedachte meerstemmigheid en een comfortabele samenklank, zoals Stile Antico in het ‘Gloria’ laat horen.
Eerdere cd’s van Stile Antico hadden een meer duidelijke rode draad in hun selectie van muziek, of dat nu kerstmuziek was (op de cd ‘Puer Natus est’), muziek voor de heilige week (‘Passion and Resurrection’) of kleinschalige muziek voor privégebruik (‘Tune thy Musicke to thy Hart’). De huidige plaat is meer eclectisch in zijn keuze maar toont net daarom de inhoudelijke en stilistische verscheidenheid van de Engelse kerkmuziek uit het Tudor tijdperk. Stile Antico doet dat bovendien op een manier die zoals gewoonlijke een natuurlijke muzikaliteit aan een grote technische en stilistische beheersing koppelt.
