In 2006 moest de Congolese rapper Lexxus Legal wegens visumproblemen nog forfait geven voor Couleur Café, maar de herkansing in 2007 heeft hij niet gemist. Een half uur voor hij het podium op moet heeft hij weinig tijd, maar ook veel te zeggen en bovendien wil hij graag één en ander toelichten. Het resultaat is een explosieve woordenstroom vol halve zinnen, gedachtesprongen en gesprekslijnen die elkaar uit het oog verliezen, terug treffen en weer uiteendrijven.
Wie op het web op zoek gaat naar meer informatie over Lexxus Legal wordt niet getrakteerd op een lawine aan informatie. Wie is Lexxus Legal?
Lexxus is niet meer dan een naam: L-E-X-X-U-S. Ik ben een Congolese rapper en mijn echte naam is Dende Esakanu Alex. Ik zit in een de groep PNB: Pensée Nègre Brute. We zijn momenteel bezig aan een portaalsite voor alle Congolese rappers, Ndule2kin, waarmee we echter achter zitten op schema, vandaar dat je zo weinig over ons kan vinden. Ook de site van Lexxus en PNB is nog in opbouw, maar die zou klaar moeten zijn tegen eind september of begin oktober.
Zit er een speciale betekenis achter de naam Lexxus Legal?
Er zit geen speciaal verhaal achter, want het verhaal, dat ben ik: Dende. Mensen hebben me wel eens gevraagd om te werken onder mijn eigen naam. Ik begrijp de vraag, maar ik wil niet leven in een wereld die terug wil naar de authenticiteit. De wereld evolueert en zaken raken vermengd en verstrengeld, waarbij het belangrijk is om bepaalde waarden te integreren. "Legal" verwijst naar die waarden die ik verdedig, zoals de strijd tegen aids of voor een goed beleid. Die waarden hebben vorm gekregen toen ik me van heel wat zaken bewust geworden ben, door te luisteren naar mensen als Tiken Jah Fakoly en door het zien van allerlei wantoestanden op televisie. Afrika wentelde zich toen in zelfbeklag: er waren overal problemen, we waren arm, we hadden niets te eten en dat soort dingen. We vergaten echter dat de grond in Congo vruchtbaar was, dat we die zelf konden bebouwen en dus iets aan onze situatie konden doen en dat proces is nu bezig. Het probleem is echter dat er geen goede politiek is om alles te sturen. Kijk alleen al maar naar de staat van de wegen of het geld dat niet goed gekanaliseerd wordt, maar we hebben daar ook allemaal een verantwoordelijkheid in en daarvan komt Legal dus. Er zijn heel wat jongeren die zich in die strijd herkennen en van daaruit heb ik Racine Alternative opgericht. Met deze organisatie proberen we de hiphopwereld te reorganiseren. We helpen mensen om hun projecten te realiseren en we creëren podia zoals het hiphopfestival Midi-Sud in het hart van Afrika. Echt producen is er niet bij, want daarvoor hebben we de middelen niet.
Hoe komt een jongere uit Kinshasa in contact met hiphop?
Ik denk dat dat gebeurt zoals op andere plaatsen in Afrika, met dit verschil dat bij ons, ten tijde van het Mobutu-regime, alle buitenlandse muziek verboden was. De enigen die toegang hadden tot westerse muziek waren de jongeren van het regime, omdat zij geregeld in Europa kwamen. Wanneer die in Congo uitgingen, dan deden ze dat niet binnen hun clan of hun familie, maar trokken ze op met onze broers, zussen en vrienden. Om op te scheppen brachten ze dan cassettes mee van Public Enemy, Bobby Brown of NWA. Ze gaven ons ook video's, maar omdat we zelf bijna geen videorecorders hadden, keken we met 400 à 500 naar dezelfde tape en zo zijn we begonnen met de danspassen te kopiëren. Toen ik een Ivoriaanse groep zag die zelf een clip gemaakt hadden, besefte ik dat wij zelf eigenlijk ook zoiets konden maken en zo zijn we zelf teksten beginnen schrijven. Vanzelfsprekend was dat niet, want de ouderen zagen onze muziek niet zitten: in tegenstelling tot de traditionele Congolese rumba maakten wij volgens hen westerse of bastaardmuziek. Ondertussen zie je echter dat de verschillende muziekstijlen zich meer en meer beginnen vermengen en dat we aandacht krijgen in de pers. De oudere generaties kunnen dus niet anders dan toegeven dat we deel uitmaken van het muzikale landschap en zo eisen we onze plaats en ons recht op muzikale expressie op.
In het titelnummer van de cd 'Artiste Attitude' heb je het over deze problematiek en verdedig je jezelf tegen deze aanvallen van de oudere generatie. Is dat nog steeds nodig?
'Artiste Attitude' is het laatste nummer van de plaat dat we gemaakt hebben en het is geschreven op één dag. Het uitleggen van de achtergrond is wat vervelend, want de ouderen waar ik het over heb blijven natuurlijk wel mijn familie, mijn grote broers. Je kan voor of tegen hen zijn, maar je moet ook toegeven dat ze goed werk geleverd hebben. Congo is muziekland nummer één, bijna de muzikale kolonisator van Afrika, maar daarom mag er volgens sommigen ook geen rap zijn in dit land. Wat ik nu wil overbrengen is de woede van de jeugd omwille van die denigrerende houding. We hebben er dus niets op tegen dat Congo op muzikaal gebied leidinggevend is en we zijn de oudere generaties dankbaar voor wat ze gedaan hebben, maar wij willen iets anders zeggen. We hebben er geen behoefte aan om "Je t'aime" te zingen. Met "Je t'aime" op zich is natuurlijk niets mis, maar in een totaal verslagen land dat vier miljoen doden te betreuren heeft ...
Daarnet sprak je van het vermengen van verschillende stijlen. Nochtans klinken de producties op 'Artiste Attitude' eerder elektronisch, bijna kunstmatig. Komt dat door een gebrek aan middelen?
Dat heeft daar zeker mee te maken, maar er is nog een ander probleem. De jongeren herkennen en aanvaarden wat we doen, maar dan wel tegen de achtergrond van de westerse hiphop. In Congo hebben we 50 à 60 eigen tv-kanalen, maar de kijkers moeten hier niet voor betalen, dus niet alle zenders leveren programma's van goede kwaliteit af. Wat gebeurt er? De jongeren kijken dan maar naar MTV, zien 50 Cent en zijn dus op de hoogte van wat er in de wereld van de hiphop gebeurt. Als je dan een nummer maakt waarvan zij vinden dat het 100% Congolees of Afrikaans is, zeggen ze dat het echte geluid in Amerika of in Frankrijk zit. Je moet dus zachtjesaan werken en niet meteen met Afrikaanse muziek afkomen. We weten dat het zal moeten gebeuren met de muziek van onze folklore, maar vergeet niet dat we in Congo met 450 etnieën zitten. Momenteel is er dus nog geen echte Congolese hiphop, dat geef ik toe. Veel rappers zeggen dat er wel zoiets is, maar ik geloof van niet. Er zijn nog heel wat artistieke normen die we moeten invoeren. Maar dat houdt ook het risico in van je los te maken van de jongeren die het westerse model in hun hoofd hebben. Als je daar dus niet een beetje rekening mee houdt, dan gaan ze je te extreem vinden. Ze blijven dan hangen bij bijvoorbeeld Sinik (Franse rapper, KVM) en zeggen dan: "dat is rap en wat jij doet begrijpen we niet". Het is dus een proces dat zich geleidelijk moet voltrekken. Ik heb het geprobeerd met een nummer als 'Le Temps de la Paix' dat wat van de rumba in zich heeft, en dat heeft goed gewerkt. In 'Encore' hebben we dan weer een beetje techno geprobeerd en bij 'Faux-man' heb ik dan weer invloeden van de Luba-cultuur (Congolese stam, KVM) gebruikt, maar dan met computer en niet met echte instrumenten. Wanneer we meer middelen hebben, willen we het wel met echte instrumenten doen, want voor mij zijn de mogelijkheden van Q-Base en andere programma's nu wel verzadigd.
Wat opvalt wanneer je rapt is dat bijkomende geluiden als ademhaling en zuchten duidelijk hoorbaar zijn.
Ik heb nooit echt muziekonderwijs gehad en kan geen noten lezen. Ik ben trouwens niet opgegroeid in Kinshasa, maar in een dorpje van het Mumbavolk. Mijn instrument is dus de tamtam. Wanneer je vanuit zo'n situatie in een meer hi-tech milieu terecht komt, is er iets dat je nooit mag verliezen en dat is de wetenschap dat het allemaal van binnenuit komt. Ik weet dat de mix bij ons niet perfect is, maar we hebben gedaan wat we konden. Mensen zien ook dat we het beter hadden willen doen, maar daarvoor hadden we niet de technici of het materiaal. Wat ze ons echter nooit zullen afpakken is de bewogenheid: de muziek die in ons leeft wordt door ons tot leven gebracht.
Is dat misschien net een element van "echte" Afrikaanse hiphop?
Dat is zeker een element: we doen ons best om net niet weg te laten wat ze in het westen wel proberen te verdoezelen. Ik ben gestopt met het zoeken naar de techniek om een indrukwekkende mc te zijn. Dat doodt in mij de boodschap niet: die is er en die blijft er. Ik wil niet de beste rapper van de wereld of van Afrika zijn, zelfs niet van mijn land. Ik wil niet nummer één zijn, techniek interesseert mij niet. Dat was anders toen ik jonger was, maar nu wil ik een tekst brengen die duidelijk is zodat je verstaat wat ik zeg: het probleem, wat de inspiratie is, waarom ik net dat zeg.
In welke hiphoptraditie zie je jezelf als Lexxus Legal staan: de Franse of Amerikaanse?
Wij zijn een beetje Public Enemy, wat ons discours betreft. Ze zijn opgekomen voor heel wat dingen, maar nu weet ik niet meer wat ze doen of wat er van hen geworden is. In Frankrijk kan ik mezelf vinden in een rapper als Kery James met wat hij nu geworden is en wat hij nu zegt. Ik weet dat velen wat misprijzend zeggen dat hij het nu over de liefde heeft en dat hij vroeger gewelddadig was, maar dat is een idioot verwijt. Ik heb namelijk de indruk dat je meer aandacht krijgt wanneer je gewelddadig, wanneer je bouba bent. Dat is natuurlijk normaal, maar het is dan ook een truc. In Afrika permitteer ik me dat gewelddadige niet meer, daar hebben we andere waarden. Trouwens, de beste manier om tegen negatieve zaken te vechten is naar school gaan, stemrecht hebben, en geïntegreerd geraken. In Afrika mogen we trouwens ook niet vergeten dat de beul niet altijd de blanke is. Diegenen die de macht geërfd hebben na de kolonisatie, de mensen die gevochten hebben voor de onafhankelijkheid. Ze gedragen zich nu zelf als de blanken van vroeger: ze hebben de mooiste huizen, de grootste auto's. Mijn discours is dus gebouwd rond het stellen van eisen en de vraag om meer begrip. Ik denk dat ik op een bepaald moment bijna xenofoob geweest ben, maar ik heb geleerd dat dat niet de oplossing is. Er is een groep individuen die de wereld gijzelt en dat zijn blanken, zwarten, roden en noem maar op. We moeten allemaal samenwerken. Ik geloof dat we elkaar dingen te vertellen hebben.
