Hoelang nog? Met elke nieuwe dvd die Claudio Abbado uitbrengt, stelt zich de vraag of dit nu de laatste zal zijn. De dirigent is nu al ruim een decennium ernstig aan het sukkelen met zijn gezondheid en dat hij laatst op zijn Lucerne Festival een concert met de achtste symfonie van Mahler afblies en verving door een lichter programma, is misschien geen goed teken. Al jaren lang maakt de dirigent een tanende indruk, maar van iemand die in 2013 zijn tachtigste verjaardag viert, is het misschien geen grote verrassing dat hij niet meer in topconditie verkeert. Op zich is het al een prestatie dat de man bijna anderhalf uur aan een stuk door kan rechtstaan én dirigeren om het grote romantische repertoire te vertolken. Alleen Pierre Boulez, maar liefst acht jaar ouder dan Abbado, doet hem dat vandaag nog na. Net als voornoemde gaat de Italiaan overigens duidelijk terug naar het grote Germaanse repertoire uit de 19e en begin 20e eeuw, in de gedaante van figuren als Bruckner en Mahler, die beide maestro's de laatste jaren hebben uitgevoerd en sporadisch zelfs opgenomen. Uiteraard betreft het hier twee synthesecomponisten bij wie de dood als het ware een plaats opeist in het muzikale kader van de partituren. Bij Mahler is dit manifest, en niet alleen in de latere werken. Dat bij Accentus Music al prachtige dvd's verschenen van Mahlers negende (met Abbado) en de onvoltooide tiende (onder Boulez) liet de wereld toe te zien hoe deze oude meesters dat repertoire nog altijd naar hun hand konden zetten.
Over de vijfde symfonie van Bruckner, die Abbado in de zomer van 2011 uitvoerde in Lausanne, moet in iets milder lovende termen gesproken worden. Uiteraard heeft deze dirigent beter dan veel anderen begrepen hoe de contrastwerking uit de partituur naar een heldere uitvoering kan worden vertaald. Met een orkestapparaat als het Lucerne Festival Orchestra, met leden die Abbado zelf heeft gesprokkeld uit de beste orkesten van Europa, klinkt de symfonie hoe dan ook geweldig, zowel in de heftige koralen als in de meer intieme, bespiegelende of frivole houtpassages. Kopers en houtblazers liggen voortdurend op de loer in wat een beschaafde strijd lijkt om het hoogste woord. De vijfde, ook wel Bruckners 'Katholieke' genoemd, is inderdaad een kolossale geluidskathedraal, en van het werk wordt wel eens gezegd dat het de overgang markeert naar Bruckners meer mature werk. Uiteraard is ook de vierde een fantastisch werk, en bovendien een uitstekende opstap voor de beginnende Bruckner-liefhebber, maar vanaf de vijfde vindt Bruckner pas echt zijn monumentale, epische verteltrant waarin hij ook zijn latere werken nog zal schrijven.
De geloofsworsteling, zo wil de obligate anekdotiek, die aan het schrijven van het werk vooraf ging, rammen dirigenten vaak gretig in hun uitvoering. Het siert Abbado dat hij een organisch antwoord formuleert op de traditie en niet wil meegaan in het brute geweld waarmee bijvoorbeeld de openingsfrasen vaak ten gehore worden gebracht. Aan de andere kant klinkt deze Bruckner wat aan de makke kant. Zo lijken de houten zelden begeesterd genoeg, en zeker wanneer ze sterk solistisch moeten opdraven, laat zich dat voelen. Het hele orkest kan weliswaar met een ronde en harmonieuze klank uitpakken, maar het echt tergende lijkt te ontbreken. Op die manier gaat toch een dimensie in dit stuk verloren, waardoor een leemte valt die Abbado met veel welluidendheid wil opvullen. Dat hij daarmee op zijn leeftijd misschien nog wil vernieuwen of op zijn minst de canon herevalueren, is bijzonder interessant. Toch lijkt het erop dat Abbado niet meer genoeg kan "nemen" van het orkest. Zo toont de dvd een dirigent die weliswaar detaillistisch, maar relatief weinig sturend aan het roer staat. Waar de amicaliteit die binnen het Lucerne Festival Orchestra altijd hoogtij heeft gevierd, kon leiden tot ultieme inleving, blijft ze hier ergens hangen in een matinee-sfeer. Een Bruckner om vol verwondering naar te kijken en te luisteren, maar niet de beste in de rekken.
