Er wordt wel eens gezegd dat elke noot die Gustav Mahler ooit op papier zette een autobiografische betekenis had. Inderdaad vertrok de componist, reeds op jonge leeftijd, tijdens het componeren vanuit eigen ervaringen, maar het louter programmatische van de eerste symfonieën relativeerde Mahler later, soms zelfs door de concrete aanduidingen op de partituur te doorhalen. Zo kan de dodenmars in het derde deel van de eerste symfonie effectief een verwijzing geweest zijn naar Mahlers eigen jeugd, waarin hij broers en zussen zag overlijden, maar uiteindelijk overstijgt de muziek dergelijke biografische details probleemloos. Zo is de eerste symfonie, zowat de kiem van Mahlers latere oeuvre, wel een triomf van en lofzang op de natuur, die men eerst hoort ontwaken en waarin vervolgens de elementen en strijdende krachten ten gehore worden gebracht, maar zelfs zonder die concrete invulling is het een rasechte muzikale parel. Mahlers grote bekommernis om volksmelodieën zit ook al rotsvast in zijn eerste symfonie ingebakken, en niemand lijkt meer geschikt dan Iván Fischer om de folklore in de partituur gestalte te geven. Fischer werd geboren in dezelfde regionen als Mahler, maar dat is minder relevant dan de notie dat de dirigent nooit met snobisme aan uitvoeringen begint en voor een stuk een "volksmens" is gebleven. Waar hij speelse humor vindt presenteert hij die ook zo aan het publiek, waardoor de ernst die "klassieke muziek" doorgaans omgeeft op concerten van Iván Fischer meer dan eens komt te vervallen.

De laatste jaren heeft de dirigent samen met het orkest dat hij 25 jaar geleden heeft opgericht het concertconcept proberen herdefiniëren. Zo waren er eerder verrassingsconcerten waarbij het publiek niet wist welke muziek er zou gespeeld worden. Ook riep Fischer recitals in het leven speciaal op kindermaat, of avonden waarop slechts een werk werd gespeeld voorafgegaan door een introductie met Fischer zelf als spreker. Daarnaast krijgen ook jonge componisten een platform bij dit wereldorkest, en dat in het kader van het Budapest Mahlerfest. Een bezige bij is Fischer zonder twijfel, en naast dirigent gaat hij zelf tevens door het leven als begenadigd componist met een gewiekst en schalks karakter. Er zijn dus meer parallellen tussen Fischer en Mahler dan men aanvankelijk zou vermoeden. Ook getuigen de musici die met Fischer werken van een enorm inspirerend contact met hun dirigent. Zo heeft de man in zijn eentje van het Budapest Festival Orchestra een van de beste Europese orkesten gemaakt, dat wereldwijd een reputatie geniet. Hun Mahler-cyclus, waarin de tweede, vierde en zesde al werden opgenomen, kon internationaal al op de nodige bijval rekenen en hun indrukwekkende opname van Mahlers eerste symfonie lijkt kwalitatief niet te moeten onder doen voor de voorgaande delen.

Een gegeven waar niemand om heen kan, is de precisie waarmee Fischer telkens weer opnames aflevert. Ook hier klinkt opnieuw een orkest dat tot in de details de visie van de chef volgt, die de overdrijving overigens duidelijk schuwt. Waar veel dirigenten bijvoorbeeld de zeer prominent aanwezige klezmer-invloeden denken te moeten benadrukken, benadert Fischer deze elementen met de grootst mogelijke naturel. Ook het walsachtige, bijna kitscherige klinkt hier zonder opsmuk. Dat betekent niet dat Fischer fantasieloos dirigeert, wel integendeel. De dromerige openingssequens, die wel eens in het water kan vallen, bloeit prachtig open, zonder dat Fischer qua tempo op de rem moet gaan staan. De grootste verwondering treft de luisteraar echter in het slotdeel, een finale waarin Fischer met zijn wonderbaarlijk sterke kopers een enorme klankmuur optrekt, zonder in bombast te vervallen of verfijning te verliezen. Het is zelfs moeilijk een opname te bedenken waarin de symfonie meer grandioos culmineert dan hier. Anderzijds zijn er niet alleen merites te vermelden: onder bijvoorbeeld Bernstein klinkt de couleur locale iets opzwepender en wordt vanuit een impulsiviteit gemusiceerd die werkelijk opwindend werkt. Hier ligt dan ook een van de beste registraties op de markt, die met mijlpalen uit de geschiedenis kan concurreren.

Meer over Gustav Mahler


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.