Slechts weinig figuren uit de jazz-wereld spreken zo tot de verbeelding als John Coltrane. Als saxofonist veroverde deze in 1957 de wereld met zijn album 'Blue Train' en hij bleef vanaf toen gestaag aan populariteit winnen. Zijn verhaal eindigt, tragisch genoeg, reeds tien jaar later, wanneer hij op 17 juli 1967 plots sterft aan leverkanker. In de tien jaren tussen 'Blue Train' en 'Expression', één van zijn laatste albums, doorloopt Coltrane aan ijl tempo een immense evolutie. Hij erft de modale jazz van Miles Davis' 'Kind of Blue' (waarop hij nota bene zelf meespeelt) en evolueert vanaf begin jaren '60 zeer duidelijk richting de free-jazz. Intussen heeft zijn kwartet met pianist McCoy Tyner, drummer Elvin Jones en bassist Jimmy Garrison (dat eind 1965 onvermijdelijk uit elkaar spatte omdat Coltrane een ander soort jazz voor ogen had dan Tyner en Jones) mythische proporties aangenomen. Geregeld verschijnen nog nieuwe releases van het legendarische kwartet, waaronder deze live-set uit Frankrijk.
Vooral de datering van deze opname doet menig jazz-fanaat watertanden. Eind 1965 zou het Coltrane-kwartet zoals het er ruim vijf jaar had uitgezien, ophouden te bestaan. In de fase waarop het kwartet hier vereeuwigd werd, was Coltrane reeds aan het opnemen met andere muzikanten en barstte hij harmonisch totaal uit zijn voegen. Dat "stapje verder" is af en toe te horen. Het kwartet zit kortom op het uiterste van zijn kunnen en nooit eerder legden de muzikanten de lat zo hoog voor elkaar.
De legende vertelt dat Coltrane gevraagd werd om in Frankrijk zijn absolute meesterwerk 'A Love Supreme' voor te stellen. Het Franse publiek reageerde echter niet altijd even enthousiast en op 26 juli 1965 werd hij publiekelijk uitgejouwd omdat zijn optreden in een nachtclub amper 30 minuten duurde. Eenzelfde risico wilde Coltrane in het vervolg niet meer lopen, waardoor op deze cd (een weergave van de concerten die hij de twee volgende dagen speelde in Frankrijk) vooral "veiliger" repertoire te horen is.
Hoewel, "veilig"? 'Live in France, the Complete Concerts' bevat onder andere twee versies van Coltrane's geroemde compositie 'Ascension', een werk dat in free-jazz-kringen aanbeden wordt. De albumversie die dag op dag een maand eerder opgenomen was, bevatte een hele resem extra muzikanten. Deze beide kwartet-versies zijn kaler, maar lopen eveneens over van de ongebreidelde energie. De Fransen kenden het werk echter nog niet, en toen een recensent na het concert vroeg aan Coltrane hoe het stuk noemde, zou die iets gemompeld hebben waar de journalist 'Blue Valse' van maakte. Vandaar beide titels op de ommezijde van de kaft. De eerste versie bevat een bijzonder potige improvisatie van Coltrane zelf. Tyner bouwt een mysterieuze solo op naar een spannend hoogtepunt, terwijl Elvin Jones een naar zijn kunnen ondermaatse drumpartij neerzet. De tweede avond lijkt Tyner zijn piano kapot te rammen in een bikkelharde solo, die Garrison poëtisch compenseert met een lang uitgesponnen bijdrage. Coltrane zelf mag besluiten, met zelfs naar zijn doen duivels genoegen.
Het Coltrane-kwartet speelde die avonden echter vooral gekend repertoire. Opener 'Naima' is bijvoorbeeld één van Coltrane's lijfstukken, dat hier in een ijzingwekkend krachtige versie ten gehore wordt gebracht. Alleen Coltrane soleert, met de typische verbetenheid en overgave die men van hem kan verwachten. 'My Favorite Things', wordt met ongewoon veel pit uitgevoerd. McCoy Tyner kent de akkoorden door en door en steekt een diepe, ietwat melancholische swing in zijn zware improvisatie. De solo van Coltrane barst anderzijds (vooral in het slotsegment) totaal uit zijn voegen en illustreert dat het huidige kwartet inderdaad aan zijn zwanenzang toe was. Van 'Afro Blue' is helaas het begin verloren gegaan, waardoor de luisteraar slechts een segment van de uitvoering in handen krijgt. De solo van McCoy Tyner is echter eens te meer zeer begeesterd, terwijl Coltrane een majestueus slot breidt aan de compositie. Ook 'Impressions' werd op beide avonden gespeeld, een stuk dat eveneens al 5 jaar bij Coltrane op de agenda stond. De eerste opname van het nummer opent met een 10 minuten durende, hypervirtuoze solo van Garrison, die wellicht uitsluitend door bas-fanaten naar waarde kan geschat worden. Wat volgt is een typisch staaltje Coltrane-beklemming dat de luisteraar moeiteloos meeneemt naar de heiligste regionen van de jazz. De tweede versie is minder helder qua geluid, maar Tyners solo klinkt nog steeds bijzonder krachtig en Coltrane's improvisatie laat eens te meer weinig overeind. Als het Franse publiek 'A Love Supreme' niet kon smaken, wat moest het dan hiermee aanvangen?
Een belangrijke vraag is hoe 'Live in France' kan gekaderd worden binnen het oeuvre van Coltrane. Wel, het is een bijzonder interessant hebbeding voor de doorwinterde fans en een boeiende aanvulling op het materiaal dat reeds bestaat uit de slotperiode van het klassieke Coltrane-kwartet. Alleen zijn er ook veel andere uitvoeringen van dit repertoire op de markt van een zelfde niveau, en met een betere geluidskwaliteit. Vooral op de tweede avond gaan immers veel nuances verloren en klinkt de opname nog eens 20 jaar ouder dan ze in feite is. Coltrane en zijn begeleidende trio overleven het stoffige karakter van de opname probleemloos, maar de korrelige sound werpt een spijtige schaduw over het zeer vurige concert. Een steengoed album nochtans, maar zeker geen must.
Meer over John Coltrane Quartet
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
