Dit najaar wordt Les Ateliers Claus tijdens verschillende zondagnamiddagen ingepalmd door vertegenwoordigers van de muzikale avant-garde. Samen met de organisatie Metaphon presenteert het Brusselse concerthuis voor de tweede keer Musiques Insolites, een uitgekiende serie concerten en voorstellingen met geluidskunstenaars, improvisatoren en muzikale experimentalisten. Na Remko Scha en Stahlquartett enkele weken geleden, mochten op 9 oktober achtereenvolgens Limpe Fuchs, Jacques Foschia, Junko en Michel Henritzi opdraven.

Het indrukwekkende maar bizarre instrumentarium dat in Les Ateliers Claus stond opgesteld behoorde natuurlijk toe aan de Duitse geluidskunstenares Limpe Fuchs (1941). Met een bijna vier meter lange rij platte stenen die leek op een vibrafoon, een drumopstelling met een snare, een pauk, cimbalen en enkele kleinere drums naast twee grote, gebogen buisklokken die elk uit een hoge koperen drumring bengelden, hadden de toeschouwers al heel wat om zich aan te vergapen in afwachting van de concerten. Fuchs ontwierp deze instrumenten samen met haar vroegere partner Paul Fuchs, waarmee ze tevens in de jaren zestig het improvisatie-ensemble Anima Sound oprichtte, een wel heel apart (en absurd) uitvloeisel van de freejazz.

Fuchs was die namiddag als eerste aan het woord. In haar performance namen de spectaculaire buisklokken een centrale plaats in. Door ze minimaal te beroeren werd een heldere galm opgewekt die minutenlang aanhield. Deze toon kon evenwel worden gewijzigd door de buizen op verschillende plaatsen aan te raken, wat erg vreemde glissandi opleverde. Ook het bespelen van de stenen vibrafoon kwam regelmatig terug, naast een hoop vocale geluiden van gemompel tot gehuil. Fuchs had ook nog wat kleinere instrumenten bij, zoals een hoorn en een handdrum waarin papieren propjes waren gestopt.

Na een klein half uurtje werd ze vervoegd door Jacques Foschia op basklarinet. De improvisaties werden meteen gerichter, intenser en ook korter. Fuchs ging voor het eerst ook min of meer drummen in reactie op de heftige uithalen van de klarinettist. Foschia imponeerde op zijn beurt met zijn circulaire ademhaling en het arsenaal aan vreemde klanken dat hij uit zijn instrument wist te toveren. Er waren aangename, intense maar ook grappige momenten, vooral wanneer Fuchs heen en weer begon te wiegen met haar zelfgemaakte hoorn. Af en toe liep het echter spaak tussen de twee, wat misschien ook de reden was waarom de improvisaties soms al na enkele minuten werden afgebroken.

Limpe Fuchs (foto: Marco Microbi)
Limpe Fuchs (foto: Marco Microbi)

Met zijn soloset tapte Jacques Foschia vervolgens uit een heel ander muzikaal vaatje. Geen klarinetten of andere muziekinstrumenten meer maar wel twee stokoude radio’s bevolkten het podium. Foschia is naast zijn werk als improvisator (hij is o. a. lid van het London Improvisers Orchestra) namelijk ook bezig met radiokunst en daar mocht het publiek in Les Ateliers Claus uitgebreid kennis mee maken. Met een mengpaneel en nog wat kleiner materiaal dat stond uitgespreid rondom zijn twee radio’s, kon hij de door hem opgezochte frequenties via allerlei ingrepen manipuleren. Zo filterde hij diepe tonen uit de ruis en slaagde hij er ook nog eens in die zogenaamde static min of meer te ontleden in verschillende geluidselementen.

De visueel statische gebeurtenis (Foschia zat als een tablaspeler in kleermakerszit op de grond) bleef toch aantrekkelijk dankzij de indrukwekkende machinerie van de radio’s.  Maar ook de minimale actie die het geluid beïnvloedde, zoals het kantelen van de toestellen of het bewegen van de handen boven de ontvanger, speelde daarin een rol. Het afzoeken van de frequentieband leverde overigens nog enkele leuke momenten op. Zo kwam opeens een Italiaanse sportverslaggever boven de ruis uit, gevolgd door een Jamaïcaanse toaster en werd een oud nummer van Coldplay helemaal aan lawaaierige flarden gescheurd.

Daarmee was heel toevallig de perfecte overgang ingezet naar het laatste concert van die dag. De duoset van Junko en Michel Henritzi was namelijk gespeend van alle subtiliteit en kon worden ondergebracht in de categorie noise. Gewapend met een lapsteel en een arsenaal aan effectenpedalen trok de Franse gitarist een ondoordringbare muur van geluid op, die werd vergezeld van de hemeltergende krijsen van de Japanse “zangeres” Junko. Haar ijskoude schreeuwen zorgden bij aanvang nog voor verraste blikken, maar na een half uurtje zou dat gevoel plaats ruimen voor verbazing en zelfs een beetje ongeloof. 

Junko maakte vooral naam met het Japanse noisegezelschap Hijokaidan, dat sinds de vroege jaren tachtig shockeert met lawaai-improvisaties en een controversiële podiumact (urineren op het podium en het resultaat daarvan in het publiek gooien is waarschijnlijk het bekendste voorbeeld). Als soloartieste staat ze bekend voor haar krijsmarathons, zoals te horen op het onwaarschijnlijke ‘Sleeping Beauty’, waardoor ze wel eens vergeleken wordt met de vocale versie van een freejazzsaxofonist. Ze werkte de voorbije jaren intensief samen met Michel Henritzi en de groepen waarin deze betrokken is, zoals Dustbreeders. Henritzi houdt er op zijn beurt een heel eigenaardige carrière op na, met naast heel wat engagementen in de industrialscene vooral veel samenwerkingen met Japanse improvisatoren en noiseartiesten.

Michel Henritzi en Junko
Michel Henritzi en Junko

Het duo ging meteen voluit, met hopen distortion en galm, afgewerkt met een bovenlaag van extreem gekrijs. Gaandeweg werd de bijdrage van de tengere Japanse wat weggeduwd door het lapsteelgeweld, maar de balans bleef voor het overige min of meer gelijk. Een klein half uur lang gingen de twee ermee door, met vooral Henritzi die naar het einde toe steeds intensiever op zijn instrument inbeukte. Uiteindelijk leek er slechts pure gruis uit zijn versterker te komen terwijl Junko schijnbaar moeiteloos de gruwelijkste krijsen bleef voortbrengen. Met enkele overtuigende meppen op zijn pedalen maakte Henritzi een plots einde aan de set, terwijl zijn muzikale partner bescheiden het publiek groette.

Dat avant-garde een vaag begrip is werd deze namiddag nog maar eens duidelijk. Men kon geïntrigeerd luisteren en ontspannen toekijken bij de performance van Limpe Fuchs en er kon zelfs worden gelachen door de grappige geluiden die met het vreemde instrumentarium werden voortgebracht. Jacques Foschia balanceerde met zijn radioperformance dan weer op de koord tussen gemanipuleerd en willekeurig geluid, terwijl Junko en Michel Henritzi met hun intense set noise diepe krassen achterlieten in de trommelvliezen van de toehoorder. De hele rit kostte de toehoorder een schamele 8 euro, wat ook voor de overige concerten in de reeks het geval is.

Het volgende concert van Musiques Insolites vindt plaats op zondag 16 oktober, met soloperformances van gitarist Hans Reichel (tevens uitvinder van de daxofoon) en percussionst Paul Lytton. Later deze maand, op 23 oktober, staan improvisatoren Lol Coxhill, Steve Beresford en Max Eastley nog op de affiche.

Meer over Musiques Insolites: Limpe Fuchs, Jacques Foschia, Junko + Michel Henritzi


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.