Dat het geen fluitje van een cent is om de Mattheüs-passie een waardige lezing te geven, bewees topdirigent Philippe Herreweghe afgelopen Paasperiode nog in een uitverkochte Bijloke. Hij bracht een ensemble in een onevenwichtige Barokstemming mee, alsook een stel valse solisten mee, waarvan vooral de violist en de gamba-speelster bijzonder slecht speelden, naast een licht verkouden Christoph Prégardien als evangelist, die door omstandigheden een slappe en gebrekkig uitgebalanceerde partij zong. Voor zijn cd-opname heeft Ricardo Chailly gelukkig een betere constellatie uitgekozen: de solisten zijn stuk voor stuk van uitstekende makelij en de muziek wordt uiterst soepel en transparant uitgevoerd.
Vanuit commercieel oogpunt is een uitvoering van de Mattheus-passie per definitie een schot in de roos en bij Decca besloot men dan ook om de uitgave van een mooie, dikke cd-doos te voorzien waarin (logischerwijs) de volledige tekst is opgenomen, naast een kleine duiding bij de totstandkoming van Bachs meesterwerk. Het is trouwens niet oninteressant om de vraag te stellen hoe liefhebbers vandaag de dag naar de bijna drie uur durende passie luisteren. Clara Schumann getuigde dat ze na het eerste deel al in slaap was gevallen en de zoon van Felix Mendelssohn, Karl, schreef in zijn memoires dat toen zijn vader het werk heruitvoerde in Leipzig en Berlijn, de mensen vooral kwamen opdagen omdat ze in de Paasperiode toch niets beters te doen hadden. Ook in de Bijloke van Gent leek het publiek amper gehoord te hebben hoe Herreweghe en de zijnen de partituur hadden verkwanseld tot een mineure Bach. De staande ovatie achteraf maakte het voor de toeschouwers die bleven zitten en dus “beter” wisten een nogal een pijnlijke bedoening.
Het Gewandhausorchester, dat in deze periode ook ander gekend werk van Bach onder handen neemt (op moderne instrumenten, de "oude uitvoeringspraktijk" wordt gelaten voor wat ze is) en in stijlvolle uitgaven op de markt brengt, blikt terug op een jarenlange traditie vol uitvoeringen van de oude meester – Bach zit daar in het bloed en in de bodem – en de oerdegelijke versie die het orkest hier speelt, getuigt van een doorgedreven vakmanschap. Chailly laat de passie bovendien niet zwelgen in bombarie, maar legt licht melancholische klemtonen en laat op die manier vooral de muziek zelf voor zich spreken. Om die reden had de opname dus zwaarder en emotioneler kunnen zijn, maar daar is het Chailly bewust niet om te doen. Voor hem staan doorzichtigheid, toegankelijkheid en een doorgedreven mildheid op het voorplan, een keuze waar eenieder respect voor zou moeten opbrengen.
Het siert Chailly bovendien dat hij geen al te grote grote solisten uit de kast haalt, maar de Mattheüs-passie met lokaal Duits talent onder handen neemt. Op Thomas Quasthoff na zijn de namen van de zangers niet ongelofelijk bekend (hoewel bepaalde wel degelijk belletjes doen rinkelen), maar daarom klinken ze uiteraard niet minder goed. Integendeel zelfs: Johannes Chum is een schitterend evangelist en Hanno Müller-Brachmann laat zich als een Lam naar de slachtbank leiden, zonder weerloos te klinken. De overige zangers en de beide koren brengen het er niet minder goed vanaf en respecteren de minieme aanwijzingen van de dirigent tot in de puntjes. Het blijft relatief vreemd klinken dat Bach als evangelist een tenor koos en voor alle andere mannelijke rollen (waaronder dus ook Jezus!) een bas voorzag, maar de partituur is zoals ze is en daar kan men tegenwoordig nog weinig aan veranderen.
Ricardo Chailly’s opname van dit meesterwerk is vooral heel consistent en klinkt werkelijk goed in de oren. Het eerste deel, ook effectief het “saaiste” deel (zowel verhalend als muzikaal), had wat meer Duitse Sturm und Drang kunnen gebruiken, maar een vederlicht tweede deel is een zoete pleister op de wonde die het Paasfeest altijd een beetje is. De vergelijking met de vroege opname van Herreweghe (met onder meer Andreas Scholl in de gelederen) is een boeiende ontdekkingsreis, maar beide interpretaties hebben hun sterke punten. Wie geen van beide in huis heeft, kan met Chailly niet misdoen, dat staat vast...
Meer over Johann Sebastian Bach
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
