De Tsjechische muzikale traditie strekt van de barok tot de huidige tijd en elke stijlperiode heeft wel een aantal grote namen op compositiegebied voortgebracht. In de vroege twintigste eeuw, een generatie na Antonin Dvorak en Leos Janacek leefde Bohuslav Martinu (1890-1959), componist van naast heel wat kamermuziek een tamelijk groot een veelzijdig symfonisch oeuvre. Deze cd concentreert zich op zulk symfonisch werk en stelt twee pianoconcerti en twee orkestwerken van Martinu voor, in een uitvoering met de Zwitserse pianist Robert Kolinsky en het Sinfonieorchester Basel onder leiding van Vladimir Ashkenazy.
Als modernist werd Martinu de loef afgestoken door heel wat tijdgenoten die minder traditietrouw schreven terwijl zijn muziek tijdens de hele communistische periode in Tsjechoslovakije nauwelijks uitgevoerd werd. Daardoor kreeg hij niet de bekendheid van zijn meer illustere negentiende-eeuwse volksgenoten of die van tijdgenoten als Britten, Prokofiev of Shostakovich. Onterecht, want Martinu schreef hoogst originele en kleurrijke muziek die vele stilistische invloeden verraadt. Martinu zelf was een tamelijk ontheemde componist die het grootste deel van zijn carrière in vrijwillige ballingschap, voornamelijk in Frankrijk doorbracht.
Die Franse erfenis is in sommige werken van Martinu hoorbaarder dan in anderen. De 'Fresques de Pietro della Francesca' betekende voor Martinu een terugkeer naar het impressionisme van zulke Franse voorbeelden als Ravel, Dukas of Roussel. De directe aanleiding tot het componeren ervan was het bezichtigen van een reeks fresco's op de muren van de San Francescokerk in Arezzo. Martinu's kleurrijke orkestratie en frisse klankkleuren doen aan Ravels muziek denken, al zoekt Martinu iets bewuster vloeiende melodische lijnen op.
In weinig andere werken betuigde Martinu zich dan weer zo duidelijk schatplichtig aan het barokke concerto grosso en aan Bachs Brandenburgse concerti in het bijzonder als in de 'Overture' een werk uit 1953. Het orkest wordt gecontrasteerd met een sologroep van zeven instrumentale solisten zoals in talloze barokke werken. De feestelijke, vlotte stijl van de ouverture is typerend voor een aantal werken die Martinu schreef na zijn vertrek naar Amerika, waar hij tussen 1941 en 1944 leefde. Het Sinfonieorchester van Basel mag zich uitleven in een rijkelijke orkestpartituur en doet dat dan ook met overgave.
Het tweede pianoconcerto is Martinus populairste gebleven. Het is typerend voor de avant-gardistische stijl die Martinu in zijn Parijse periode in de jaren '30 hanteerde. Polytonaliteit is een opvallend kenmerk van het werk, dat bijvoorbeeld te horen is in Martinus gebruik van brede koraalmelodieën die hij in verschillende toonaarden tegen elkaar afzet. Ritmische passages doen wat jazzy aan, een aspect van de muziek dat pianist Robert Kolinsky niet probeert te verbergen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het vierde concerto bezit het tweede een onafhankelijke, volledig solistische pianopartij die niet zoals in het vierde concerto ingebed zit in de begeleiding maar een klassieke dialoog met het orkest aangaat. In het rapsodische vierde concerto speelt de piano echter vaker de rol van bevoorrecht orkestinstrument. Dit laatste werk breekt met de traditionele driedelige concertotraditie die opgebouwd is rond contrast, retoriek en dialoog. In de plaats komt een briljant spel met klankeffecten, een vrije vormstructuur en een pianopartij die vaak klinkt alsof hij ter plekke geïmproviseerd werd. Robert Kolinsky zorgt voor een ritmische uiterst accurate solopartij zonder deze muziek in een keurslijf te dwingen. Men krijgt vaker het gevoel dat dit erg voor de hand liggende muziek is, uitgevoerd met een zekere nonchalance.
Tegenover de jubelende en toegankelijke 'Overture' staan andere van martinu's werken zoals het vrij onoverzichtelijke vierde pianoconcerto maar Martinus muziek blijft, in al haar variatie aantrekkelijk en verstaanbaar klinken. En dat ligt niet in geringe mate aan de accurate en gedreven uitvoering van orkest, solist en dirigent op deze plaat.
Meer over Bohuslav Martinu
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
