"Mijn zevende en mijn achtste symfonieën zijn mijn requiems.", aldus Dmitri Shostakovich (1906-1975) in zijn memoires. De achtste is een van de symfonieën die ontstonden in volle Tweede Wereldoorlog, meerbepaald in 1943. Eerder dat jaar had Stalin de nazi's verslagen bij Stalingrad. Shostakovich zag geen reden tot triomf. Hij klaagt in dit magistraal werk elke dode aan die een oorlog teweegbrengt. Met de Britse dirigent Mark Wigglesworth aan het hoofd zet het Nederlands Radio Filharmonisch orkest een indringende uitvoering van deze symfonie neer.
Van bij de eerste noten baadt deze symfonie in een deprimerende, pessimistische leegte. Het eerste deel, dat langer is dan de drie volgende delen samen, is een breed uitgesponnen adagio. waarin triestheid en pijn overheersen. Een snijdende solo van de op zich al droef klinkende althobo, ontroerend mooi gespeeld door Miriam Hannecart, benadrukt dit nog meer. Deze sfeer lijkt quasi oneindig voort te kabbelen, en maakt pas na bijna twintig minuten ruimte voor een climax in de vorm van een forte-uitbarsting. Elke noot, elk akkoord wordt door Wigglesworth doorvoeld en gekneed, waardoor de spanning in dit langzame deel nooit verloren gaat. Bijna nog meer naar de keel grijpend dan dit adagio is het vierde deel, dat heel de tijd in een repetitieve mineursfeer baadt, om pas helemaal aan het einde het licht van majeur te laten schijnen. Tussen deze beide delen in haalt Shostakovich al zijn kanonnen boven voor twee razende scherzi, die van Wigglesworth een meedogenloze drive meekrijgen. Terwijl het eerste van die scherzi opgevat lijkt als een sarcastische parafrase op de traditionele triomfmars, krijgt het tweede door zijn onhoudbare ostinato's een dwingend mechanisch karakter. In beide delen krijgen vooral de kopers een hoofdrol toebedeeld, met tussen al het geweld door ook verwijzingen naar Mozarts bekende 'Turkse Mars'. Sporen van die donkere humor en maatschappijkritiek zitten ook in het slotdeel, dat voor het uitsterven van de muziek wordt ingekleurd met een atonale en absurd aandoende fuga. Na deze energierijke passage eindigt de symfonie in de sombere en lege sfeer waarin ze begon.
Mark Wigglesworth weet met deze symfonie perfect waar hij heen wil. Ook in de lange en schijnbaar doelloze passages houdt hij de stuwing in de muziek, en haalt hij wondermooie kleuren uit het Nederlands Radio Filharmonisch Orkest, waarin vooral de blazers alle lof verdienen. Dit orkest mag dan misschien niet bekend staan als wereldorkest, maar zij geven het beste van zichzelf in een uitvoering die rustig naast de groten uit de opnamegeschiedenis kan staan.
Meer over Dmitri Shostakovich
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
