Als men zou willen nagaan welke melodie van Ludwig van Beethoven bij het brede publiek het meest bekendheid geniet, komt men hoe dan ook uit bij 'Ode an die Freude' (uit het slotdeel van de negende symfonie) of bij de 'Für Elise'. Vreemd is dat het twee werken zijn die amper meer kunnen verschillen: weliswaar niet alleen qua opzet en vorm, maar ook structureel. Het 'Ode an die Freude'-motief is hypereenvoudig en heel precies ondergebracht in een doorzichtige vorm, waar Beethoven een tiental jaar aan zou gesleuteld hebben. Het doel was immers een melodie creëren die bij het grote publiek ingang zou vinden, een opzet waar de componist zonder twijfel in geslaagd is. De zeer persoonlijke aanleiding die Beethoven triggerde om de 'Für Elise' te schrijven, zou nauw verbonden zijn met het privé-leven van de componist en in geen geval was de "bagatel" bedoeld om ruim 200 jaar later als handelsmerk van Beethoven gedrukt en verkocht te worden. Men denkt overigens dat de titel op een vergissing berust: Beethoven bedoelde het werkje als liefdesverklaring aan Therese Malfatti en schreef het allicht in het bestek van een paar uur, als gevolg van een geïnspireerd moment tijdens het improviseren. Beethoven werd door haar afgewezen en het werk dook na Therese's dood op tussen haar overgebleven bezittingen, waarna Ludwig Nohl het werk publiceerde onder de verkeerde titel – waarschijnlijk veroorzaakt door Beethovens warrige handschrift.

De gekende 'Für Elise' is echter slechts een van vele 'Kleinigkeiten' (muzikaal gekend als "bagatellen") die Beethoven postuum naliet. Het zijn stukken die om heel verschillende redenen werden geschreven en dikwijls zelfs geen enkel doel dienden. Wanneer Beethoven improviseerde had hij altijd pen en papier bij de hand en op bevlogen momenten kwamen korte stukjes als deze tot stand. Als ze niet werden geïmplementeerd in grotere gehelen, zoals de pianosonates, bleven ze bewaard als gewone "Klavierstücke". Onder de titel 'The Complete Bagatelles' nam Nederlands musicus Ronald Brautigam deze werken op, gespeeld op twee verschillende nagebouwde pianoforti, geïnspireerd op modellen uit 1805 en 1819. De aflijning van het begrip "bagatel" leverde daarbij de nodige moeilijkheden op: Beethoven heeft immers slechts drie cycli die hij zelf die titel meegaf; de overige dertien stukken heeft Brautigam zelf gekozen uit de Werke ohne Opuszahl (WoO) die van Beethoven bewaard zijn. Het betreft telkens partituren met een behoorlijke vrije structuur en daarom zijn sommige onder hen atypisch voor Beethoven. De componist koppelde over het algemeen immers strenge vormprincipes (een erfenis van het classicisme) aan een grote emotionaliteit (een romantisch ideaal), waardoor een oeuvre ontstond op de brug tussen beide werelden. Bepaalde bagatelles verwijzen echter door naar de 'Lieder ohne Worte' van Mendelssohn, vorm gegeven als vrij opgevatte liederen naar het romantisch idee dat emotie zich niet door vormen mocht laten beteugelen.

Of de bagatellen niet dan wel typisch Beethoveniaans zijn, kan men in het midden laten, maar in ieder geval toont Brautigam zich alweer als een perfect interpreet voor deze muziek. De 'Sieben Bagatellen, opus 33' en de daarop volgende selectie van acht geselecteerde 'Kleinigkeiten' speelt Brautigam op een iets ouder instrument, dat meer technische veerkracht en vinnigheid te bieden heeft. Voor de 'Elf neue Bagatellen, opus 119' en de 'Sechs Bagatellen, opus 126' (Beethovens laatste werk voor piano solo) gaat Brautigam over op een instrument dat een meer gewichtige klank toelaat en dat tegelijk oorsprong geeft aan grotere contrasten. Het tweede deel van de cd, waarin ook de in 1810 geschreven 'Für Elise' werd ingepast, laat Brautigam dan ook toe om iets te verdonkeren, met een mooie muzikale boog binnen deze opname tot gevolg. De grootste prestatie van deze cd is echter niet de doorwrochte en technisch perfecte Beethovenklank die zonder uiterlijk vertoon tot bij de luisteraar wordt gebracht, maar wel het gegeven dat obscure bagatellen hiermee opnieuw onder de aandacht van zowel musicologen als leken worden gebracht. Een onmisbare uitbreiding op de sonates die Brautigam eerder schitterend opnam voor BIS.

Meer over Ludwig van Beethoven


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.