Haydn, het integrale piano-oeuvre? Debussy, idem dito? Ravel? Mantovani? Widmann? Hem zal het worst wezen. Pianist Jean-Efflam Bavouzet probeert zich in heel veel stijlen te profileren, dit inmiddels al bijna vijfentwintig jaar met groot succes. Toch blijft de muzikant een jeugdigheid uitstralen, die door zijn souplesse, zijn lak aan pretenties en zijn generositeit nog extra wordt aangezwengeld. Te gast in ons land, toonde Bavouzet zich live reeds als een accuraat vertolker, die achteraf joviaal cd’s kwam signeren, of gewoon handen schudden. Hij houdt van al wie van klassieke muziek houdt, maar puristen is niet zijn slag volk. Hij houdt van de energie van muziek, maar even goed de melancholie, de diepte, de lyriek. Vandaar dat op zijn meermaals bekroonde opname rondom de twee pianoconcerti van Maurice Ravel, ook muziek van Claude Debussy en, jawel, operacomponist Jules Massenet mocht staan.
Massenets werken zijn een aantal korte toemaatjes, die duidelijk voor de aardigheid aan de opname zijn toegevoegd. Toch vindt Bavouzet hen deel uitmaken van het geheel: Massenet wordt volgens de interpreet te vaak een publiekslieveling genoemd zonder diepgang, terwijl zijn pianoliteratuur – waar Massenet bij leven behoorlijk bekend om was – juist van een groter en serieuzer compositorisch vernuft getuigt. Bavouzet speelt met de grootse flair vier werkjes: 2 impromptu’s, een ‘Toccata’, het tweeluik ‘Papillons noirs/blancs’ en de ‘Valse folle’. Bepaalde titels doen al vermoeden om wat voor licht verteerbare pianoliteratuur het gaat, maar Massenet heeft duidelijk weinig nodig om de stemming ineens naar absolute tristesse te doen overslaan. De muziek is daarin nooit overdreven, maar juist eerlijk en vooral zonder zelfoverschatting. Massenet leefde in een tijd waarin componisten zichzelf en hun belangrijkheid dikwijls opbliezen, terwijl de Fransen over het algemeen meer relatief tegenover hun prestaties stonden dan bepaalde megalomane Germanen. Over de gevoelsmatige kiemen van een oeuvre, zegt dat uiteraard niets. Dankzij Massenets korte stukjes, die Bavouzet in de Handelsbeurs ooit speelde als bisnummers, staat dat nu vast.
Massenet is overigens de brug naar Debussy, de componist met wie Bavouzet de opname begint. Niet een of andere grote klassieker, maar een titelloze ‘Fantaisie’ staat op het programma: een sprookjesachtig werk waar Debussy in 1889 aan begon, maar dat hij nooit definitief als “afgewerkt” zou beschouwen. Problemen bij een geplande opvoering maakten de componist gedemotiveerd en uiteindelijk zou de partituur pas na zijn dood definitief de weg naar het brede publiek vinden. Toch draagt de prachtige ‘Fantaisie’, waarbij de luisteraar letterlijk van de ene in de volgende sfeer valt, nog steeds het label “tweederangswerk”. Het wordt zelden opgevoerd, terwijl het genoeg intrinsieke kwaliteiten heeft om geregeld op de affiche te staan. Gelukkig hebben mensen als Bavouzet het lef deze muziek te programmeren, wat met een uitstekend orkest als de BBC Symphony Orchestra alleen maar goed kan aflopen. Yan Pascal Tortelier staat aan het hoofd van het orkest, dat hij stemmig aanvoert in het kielzog van een erg beweeglijke Bavouzet.
De grootste krachttoer blijft echter het pianoconcerto voor de linkerhand van Maurice Ravel, hier met enorm veel vuur en passie gebracht in een feilloze vertolking. Ruim een jaar geleden verscheen al een briljante opname met Pierre-Laurent Aimard en Pierre Boulez, een op papier onverbeterlijk duo. Ook bij Bavouzet en Tortelier schittert het werk echter een echte parel, met roekeloze jazzy elementen en een scala aan kleuren waar de luisteraar van bij het begin achteraan holt. Het concertogegeven wordt hier herleid tot wat het is: een dialoog, soms verbeten, soms vol begrip. Dat muzikale vormen in die context slechts bijzaak zijn, bewijst Ravel met een partituur die vanuit pure intuïtie lijkt te zijn ontstaan. Wie het werk hoort, zou echter vergeten dat Ravels andere pianoconcerto een even groot meesterwerk is. Het prachtige ‘Adagio’, geflankeerd door eens te meer twee fabelachtig georkestreerde snellere delen, behoort waarschijnlijk tot de mooiste muziek ooit geschreven. Zeker met Bavouzet aan het klavier, die zich in alles van Ravel toont als iemand die zowel plechtig, schalks, precies of juist “gespeeld” nonchalant voor de dag kan komen. De veelheid aan orkestrale schakeringen vertaalt zich onder Tortelier en Bavouzet naar een hele resem karakters, die beide musici prachtig naast elkaar plaatsen.
Geen noot verkeerd of zonder betekenis op deze opname, en met iemand als Ravel staat het vast dat er nogal wat noten uit de lucht komen gevallen. Een meesterlijke opname dus, die meteen standaarden aanbiedt in Ravel en Debussy. Met Massenet komt daar nog een onverwacht en delicaat dessert bovenop – niet te zoet, en valt zacht op de inmiddels goed gevulde maag.
