Met Maja Ratkje, Karen Willems en Anu Junnonen waren het de dames die op de eerste dagen van Jazz & Beyond Deluxe de lakens uitdeelden. Al deden ze dat wel allemaal op een eigen manier.
Twee dagen voor Jazz & Beyond Deluxe, editie februari 2012, had in Vooruit We Strike Back plaats, een dag waarop geprobeerd werd om “meer nuance te brengen” in de hele heisa rond de nationale staking van maandag 30 januari. Het eerste concert van woensdag leek wonderwel in de lijn te liggen van de deze actie. De Noorse zangeres Maja Ratkje en haar landgenoten van het instrumentale trio Poing brachten hun na jarenlang uitproberen, goed vormgegeven programma van politiek gekleurde muziek: van het volkslied van de DDR tot stukken uit de ‘Dreigroschenoper’ van Kurt Weill en Berthold Brecht.
Van deze samenwerking verscheen vorig jaar het album ‘Wach Auf!’ en de kwaliteit die op deze release te horen is, werd overtuigend vertaald naar het podium van Vooruit. In tegenstelling tot de rommelige, ironisch en vaak klungelige bindteksten (waarbij de muzikanten elkaar om de haverklap onderbraken, bijstuurden en becommentarieerden) bleef de muziek gespaard van sympathieke, maar ook wel erg gemakkelijke gebaren.
Voor het overgrote deel van het programma kregen de muzikanten van Poing het gezelschap van Maja Ratkje. De elektronica liet ze, op een klein radiofonisch experimentje na, in de kast en ze liet zich vooral opmerken als vocaliste. Het was indrukwekkend om horen welke verschillende gedaantes er uit deze frêle dame tevoorschijn kwamen. Nu eens was ze operazangeres, dan weer kwam ze recht uit een groezelig cabaret gekropen of klonk ze als een sirene, zoals in het verstilde en bloedmooie ‘Mining For Gold’ dat ze, net als op cd, bracht in duet met de spokende bas van Håkon Thelin. Gebekt met een megafoon (‘Solidaritätslied’) werd ze een stakingsleidster die recht van de barricaden geplukt was, maar het was naar het einde van het optreden toe dat Ratkje pas echt zwaar uithaalde. De vocale effecten die ze in ‘Die Seeräuberjenny’ uit haar strot perste hadden niet misstaan in het straffere werk van Diamanda Galás en in ‘Der Song von Mandeley’ sloeg ze ritmisch aan het improviseren, alsof ze haar vocale inbreng met een sampler in stukken hakte, bewerkte en terug aan elkaar plakte.
Bij het tweede optreden werden de registers minder extreem opengetrokken. Inwolves, het project rond drumster Karen Willems beleefde tijdens Jazz & Beyond haar première. Willems, die in het dagelijkse leven percussie speelt bij de Zita Swoon Group en Yuko, kreeg bij Inwolves het gezelschap van pianist Heleen Van Haegenborgh, keyboardspeler Benjamin Dousselaere en cellist Benjamin Glorieux.
Na enkele dagen residentie in Vooruit was het resultaat afgewerkte kamerpop en –rock met veel repetitieve elementen. De synthesizer werd opvallend mooi in het voor de rest akoestische geheel geïntegreerd en vooral in het begin werden de technische kwaliteiten van Benjamin Glorieux goed aangewend voor meerstemmige cellopartijen. Van Haegenborgh was af en toe als inside pianiste te horen en Dousselaere voorzag de muziek hier en daar van een spacy randje zonder dat het geheel geforceerd eclectisch werd. Willems zelf liet zich visueel opmerken door een energieke manier van spelen die resulteerde in een soms net wat zwaardere groove.
Met hoofdzakelijk korte motieven en lijntjes lag het gelaagd uitwerken van de repetitiviteit voor de hand, wat meteen ook de zwakte van de muziek werd. Zeker in de eerste nummers leek het alsof de toplaag, datgene dat de luisteraar uit het nummer moest gaan onthouden, de melodie, afwezig bleef. Zo verdampte de spanning, ondanks het geregeld wisselen van spelformaat: nu eens met een lichte drive, dan weer vrij zwevend. In het afsluitende ‘Heavy Feet’, waarvan een embryonale versie te horen is op Willems’ website, kon de band dit probleem omzeilen door de grote dynamische contrasten. Hierdoor kreeg de muziek een sterker verhaal dan in de andere, doorgaans wel heel nauwkeurig uitgevoerde, composities.
Op cd en het podium heeft Junnonen zich omringd met accordeonist Tuur Florizoone, trombonist Dree Peremans, bassiste Yannick Peeters en drummer Yves Peeters. Deze opmerkelijke combinatie van instrumentkleuren wordt door Junnonen nog uitgebreid met piano, klokkenspel en speelgoedpiano.
De songs klonken in Vooruit melodisch en catchy en kregen geregeld een kleine tegendraadse twist. Zo sloegen de ritmische en metrische struikelingen van ‘Cups, Kettles and Boxes’ of ‘Train Stations, Bus Stations, Harbors and Parking Places’ een kleine deuk in het verwachtingspatroon van de luisteraar, waardoor de muziek niet alleen fraai, maar ook spannend bleef.
Dat het optreden niet helemaal de gloed van de cd kon evenaren, had in de eerste plaats te maken met de zeker in het begin van de set wat wankele balans tussen stem, accordeon en trombone. Vaak was er een slachtoffer (meer dan eens Peremans) die moest onderliggen bij de andere twee. Zo gingen het heldere geluid en de harmonie van de groep soms wat verloren, wat nog versterkt werd door de soms wankele intonatie van Junnonen. Tenenkrommend waren haar kleine misstapjes niet te noemen, maar de fragiliteit, die zo’n essentieel deel van de charme van haar muziek uitmaakt, was meer gediend geweest met lekker ouderwets perfectie.
