Op zaterdag 16 april stond Open Loose van en met Mark Helias in De Werf in Brugge voor een concert waarmee de puntjes op de i werden gezet: een les no-nonsense jazz in 10 delen.

Sommige jazzliefhebbers hebben er heimee naar: de tijd dat jazz volledig of overwegend functioneel was en diende als dans-, film- of protestmuziek, als bevestiging van het zwarte zelfbewustzijn of als soundtrack bij existentialistische discussies. In deze contexten wordt jazz graag geassocieerd met het cliché van de rokerige café’s, waar haast niemand echt luistert wegens te druk bezig met het indruk maken op de jonge dame aan de andere kant van het tafeltje. Luid applaudisseren na elke solo, dat natuurlijk wel.

Ondertussen is de jazz dit stadium grotendeels ontgroeid. Met volwaardige festivals, plaatsen of de grote concertpodia en clubs waar de muziek mag spreken in plaats van het publiek is de emancipatie van de jazz grotendeels gerealiseerd. Tot spijt van wie het graag anders ziet, maar in elk geval in het voordeel van liefhebbers van muziek zoals Mark Helias die maakt met zijn trio Open Loose.

Waarom er moeilijk over doen: Open Loose brengt kunstmuziek zonder franje. Geen grappen of grollen, geen expliciete explosiviteit of andere zaken die wel eens meer met ambiance en entourage dan met muziek te maken hebben. Het trio van bassist Mark Helias, drummer Tom Rainey en saxofonist Tony Malaby is gestileerd en gedistingeerd en zo gedroegen de drie zich in Brugge ook. Buiten de energieke bewegingen van Rainey (noodzakelijk om zijn muzikale ideeën te realiseren) was de houding van de muzikanten eerder statisch. Dit viel vooral op bij Malaby die zijn portie lichaamsbeweging hoofdzakelijk beperkte tot het van links naar rechts wiegen. Oogcontact? Daar hadden deze drie rasmuzikanten geen behoefte aan. Ze konden elkaar wel vinden op het gehoor.

Waar Open Loose met vlag en wimpel faalde als spektakeltrio, scoorde het maximaal op muzikaliteit. Eerst en vooral viel dit op in het hechte triospel. De manier waarop de drie in elkaar pasten, was indrukwekkend. Hier werden hoge eisen gesteld aan de muzikanten individueel en als ensemble. Zo kon bassist Mark Helias waar nodig zijn indrukwekkende techniek bovenhalen: snel ronddraaiende formules, exact uitgevoerde dubbelgrepen of  vingervlugge tussenkomsten behoren tot zijn repertoire, maar werden spaarzaam aangewend. Liever zette hij in op een heel zelfstandige inbreng, die melodisch en ritmisch helemaal loskwam van de begeleidende functie die zijn instrument, ook in de moderne jazz, vaak vervult.

Ook Tom Rainey ging zijn spreekwoordelijke boekje te buiten. Grooves behoren tot zijn bagage, maar die kregen in Brugge weinig kans. Met een vrije benadering die te horen was in zijn ritmiek, dynamische variaties en het spelen met de kleuren van zijn drumset vervulde hij een essentiële rol in de sound van het trio. Dit kwam mooi tot uiting in ‘Line For Malavy’, een stuk waarin de muzikale ruimte spaarzaam werd opgevuld. De ontwikkeling naar meer geluid werd geschraagd door een flexibele Rainey die aanvankelijk even sober speelde als zijn collega’s, maar later de muziek stuurde met militaire roffeltjes en ritmes en zelfs een tintelende funky inslag.

De meest bedachtzame van het trio was Tony Malaby die vaak bescheiden inzette, zich blijkbaar goed voelde in die omgeving en er graag wat langer in bleef hangen, alvorens zijn vleugels uit te slaan. Deze “stap terug” werd extra functioneel door zijn voorkeur voor het lage en het middenregister. Het resultaat was dat hij mooi in het geheel paste, waardoor Open Loose een trio is waarin iedereen een gelijkwaardige rol kon vervullen.

Een tweede aspect waarin de intrinsieke kwaliteiten van het trio naar voor kwamen, was de open structuren waarin de groep zich bewoog. Beide sets van de avond werden ingezet met een collectieve improvisatie, waarin plots een melodie opdook die te “mooi” gevormd was om zomaar om zomaar tevoorschijn te komen. Deze spontane  wisselwerking tussen compositie en improvisatie liep als een rode draad door het hele concert, waarbij het soms moeilijk was om te achterhalen waar de drie op dat moment exact mee bezig waren. Helias heeft als componist immers een zwak voor onconventioneel gevormde stukken. Melodieën werden als vanouds gereduceerd tot flarden, manifesteerden zich plots opnieuw om meteen weer onder te duiken in improvisatie of moesten een contrapuntische tegenstem dulden. Dat de drie daarbij maar al te goed wisten waarmee ze bezig waren, kon niemand ontgaan. De onverwachte momenten van gezamenlijke coördinatie waarin de muzikanten elkaar troffen, soms zelfs in messcherp samenspel, konden als bewijs gelden van de controle die Helias, Rainey en Malaby wisten te bewaren.

Zo desoriënterend als de structuur van de muziek was, zo duidelijk was de dynamische ontwikkeling. Toch speelde geen een van de muzikanten met een rechtlijnige opbouw die culmineerde in die ene uithaal, schreeuw, topnoot of het glorieus hernemen van het thema. Passend bij de abstracte muziektaal opteerden de drie voor een terrassendynamiek waarbij van het ene naar het andere niveau doorgeschakeld werd. Dit resulteerde in een subtiel spel van checks and balances, waarbij de drie doorgaans op dezelfde lijn zaten, maar waarbij Malaby in ‘Moto Proto’ het toch niet kon laten om tergend lang te wachten alvorens mee te schuiven met de opbouw van zijn collega’s.

Open Loose speelde in Brugge een ijzersterk concert zonder tierlantijntjes: volledig gefocust op de muziek met een totale verwaarlozing van wat er rond hangt. Met wat geluk kunnen jazzliefhebbers die dit staaltje raszuivere muzikaliteit gemist hebben, binnen enkele maanden hun schade inhalen. Het feit dat het repertoire bestond uit stukken die niet terug te vinden zijn op de cd’s van de band, geeft reden tot hopen dat er een nieuw album van het trio in de pijplijn zit. Als dat in de lijn van het optreden in De Werf ligt,  dan zal dat eerder klinken als ‘Atomic Clock’ uit 2006 dan als Open Loose’s meer traditionele en voorlopig laatste cd cd ‘Strange Unison’. Wie zich alvast wil opwarmen, weet waar te beginnen.

 

Meer over Open Loose


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.