Ontdekker zijn van muziek waar niemand het bestaan van afwist, is dat hoe melomanen hun droomjob zien? Beter twee keer nadenken vooraleer bevestigend te antwoorden, want een partituur “vinden” klinkt eenvoudiger dan hoe het er in werkelijkheid aan toe gaat. Reinhard Fehling moest een hele verhandeling schrijven over waarom de reeks manuscripten die moeten voortgevloeid zijn uit een of andere verloren gemeenschappelijke bron en luisteren naar de naam ‘Septem Verba a Christo in Cruce Moriente Prolata’, vermoedelijk aan Pergolesi toe te schrijven zijn. Helemaal zeker kan men echter nooit zijn, tenzij ineens een heel aantal nieuwe bronnen zouden opduiken die het werk aan een en dezelfde persoon toeschrijven. Echter is het zo dat bladmuziek niet ineens in een kist wordt aangetroffen en meteen in druk gaat. Zo was al decennia lang geweten dat er een werk bestond onder deze specifieke titel dat vermoedelijk door de op 26-jarige leeftijd gestorven componist was geschreven, maar door een ongelukkige loop van omstandigheden duurde het tot in 2013 tot de (nieuwe) wereldpremière op de wereld werd losgelaten. In zijn notities bij zijn opname noteert René Jacobs overigens dat het vraagstuk over de identiteit van de maker niet zou mogen leiden tot een inferieure waardering. Jacobs bekeek het manuscript en zijn enthousiasme sproot voort uit de muziek zelf, niet uit de naambekendheid van de mogelijke maker noch uit de euro’s en dollars die een wereldpremière zouden kunnen opbrengen.
Jacobs’ betoog waarschuwt niet alleen voor historische kritiek die afbreuk zou kunnen doen aan de muziek, maar ook voor de vergelijking van dit pas ontdekte stuk met Pergolesi’s sublieme ‘Stabat Mater’. Juist het unieke karakter van de partituur zou moeten aanspreken, aldus de dirigent. Die verkeerde overigens in de mogelijkheid om verschillende overgeleverde kopijen naast elkaar te leggen en op basis daarvan een eigen versie samen te stellen, die volgens hem de dramatische en ontroerende kwaliteiten van de verloren gegane oertekst het best benadert. Structureel zijn de septam verba opgebouwd uit telkens twee aria’s, al dan niet aangevuld met een recitatief. Op een uitzondering na is het de bas die de Christusrol vertolkt, behalve in het (paradijselijke) tweede deel, waar een tenor (letterlijk) hogere oorden opzoekt. Hier tegenover staat telkens een antwoord van de “anima”, de trouwe ziel die Jezus’ woorden met bewondering opneemt. Belangrijk om weten is dat het hier geen passie betreft, maar een didactische reeks van zeven relatief korte cantates. Dit betekent enerzijds dat een groot mededogend gevoel, zoals uit het ‘Stabat Mater’ of uit de minder belerende Bach-cantates kan gedestilleerd worden, hier voor een stuk achterwege blijft.
Niet de loutering, maar de muzikale weelde is wat de ontdekking van deze ‘Septam Verba’ zo uitzonderlijk maakt. Wanneer Jacobs aan het hoofd staat van de Akademie für Alte Musik Berlin, zoals onlangs nog voor zijn quasi onovertroffen opname van Mozarts ‘Die Zauberflöte’, komt die tot zijn volle wasdom. Een potente strijkersectie, probaat soleerwerk, eersteklas samenspel en een sfeer van liefdevolle alertheid zorgen samen voor barokke luister zonder weerga. Minder eenduidig is echter de beoordeling van de manier waarop er gezongen wordt. Niets dan lof voor Sophie Karthäusers warme, volbloed sopraan, die tot de mooiste aria’s van de cd leiden. Contra-tenor Christophe Dumaux en tenor Julien Behr loodsen de luisteraar eveneens naar momenten van bekoorlijke stilte, terwijl Konstantin Wolff als bas misschien het meest uit de toon valt. Technisch wat gekunstelde klankvorming lijkt bij hem af en toe poëzie in de weg te staan, waardoor een aantal van zijn aria’s wat stroef klinken. Ook aan een zekere wolligheid ontsnapt de zanger niet helemaal, met als gevolg dat zijn Christus soms een bijna oubollige indruk nalaat.
Zijn de ‘Septem Verba a Christo in Cruce Moriente Prolata’ een belangrijke uitbreiding van de canon? Daarover is het, op basis van een enkele uitvoering, moeilijk reeds uitspraken te doen. Wel is het werk, wie het ook schreef, zeker het ontdekken waard. En dankzij het retorisch talent van Jacobs en de zijnen is het niet echt plausibel dat er in de eerstekomende vijf jaar een betere opname zal verschijen, ondanks de dubieuze bas.
