Zelfs de grootste criticasters van het internet zullen moeten toegeven dat het medium de mensheid van minstens één grote kwaal verlost heeft. Dankzij Flickr en Facebook wordt het gros van de wereldbevolking nu immers gevrijwaard van ellendige dia-avonden waarop ex-vakantiegangers hun trip herbeleven op de kap van onschuldige gasten die verhaal en beeld gelaten ondergaan. Dat een dergelijk opzet ook fraaiere resultaten kan opleveren, mochten de bezoekers van de eerste dag van Jazz & Beyond Deluxe ondervinden. En misschien kan alleen daarom de avond al als uitzonderlijk omschreven worden…
Voor het kleine wonder geschiedde werd het publiek vergast op een optreden van Evan Roy (Edwin Vanvinckenroye) die naast zijn werk als violist bij Tribe en Troissoeur ook aan een soloproject sleutelt. Afgaande op zijn MySpace (onder de naam Hand Crafted) en zijn optreden als opener van deze editie van Jazz & Beyond Deluxe begint dat idee aardig vorm te krijgen. Al wist de violist in het begin van zijn set het publiek goed te misleiden. Rechtstaand en rondwandelend zette hij zijn korte optreden in met dreunende dubbelgrepen die de achtergrond vormden voor diverse keelklanken. Geleidelijk aan evolueerde de muziek naar een draaiende ritmiek, waardoor het leek alsof het publiek terecht kwam in een redneck line dance, maar dan een die aangevoerd werd door Iva Bittová.
Tot zover de wat experimentele kant van Evan Roy, want meteen daarna nam de violist-vocalist plaats op een stoel en maakte het optreden een bocht richting herkenbare songs. De viool werd getokkeld als een gitaar, de snaren werden zacht met de vingertoppen aangeraakt of stevig met de strijkstok aan het dreinen gebracht, waarbij
melodieën en harmonieën herkenbare referenties lieten horen naar roots en meer donkere popmuziek. Niet dat het meteen Neil Young, Nick Cave of Nick Drake werd, maar de geesten van bekendere songschrijvers waarden toch maar mooi rond in het repertoire van Vanvinckenroye.
Ondanks dat hij er muzikaal alleen voor stond, slaagde Evan Roy er in zijn songs een goede vulling te geven. Door goed gemikt gebruik te maken van loopstation en een stompbeat van elektronische percussie (waar Vanvinckenroye als een oer-Amerikaanse cowboy de maat op zat mee te stampen) ontbrak er niks. De baslijn en de harmonische opvulling van de viool en de melodie in de stem zorgen voor een volledig klankbeeld waardoor de nummers nergens gekunsteld aandeden. Eigenlijk deed Evan Roy niet anders dan eenvoudigweg nummers in zijn eentje brengen: zonder verlies aan intensiteit en zonder speciaal te doen. Gewoon muziek maken bleek in zijn geval de juiste en vooral de mooiste keuze.
Nog iemand die er niet voor terugdeinsde om alleen op een podium te staan (en dat ondertussen ook al jaren doet) is cellist Erik Friedlander. Samen met Ernst Reijseger vormt deze Amerikaan de cellovoorhoede van de jazz en andere geïmproviseerde muziek. Friedlander kwam naar Vooruit met zijn project ‘Taking Trips To America’, waarin hij muzikaal terugblikt op de reizen door de VS die hij als kind met zijn ouders en zus maakte. Het geheel werd visueel ondersteund met foto’s van de reizen en de composities werden door Friedlander zelf toegelicht met verhaaltjes en anekdotes die niet altijd een even scherpe pointe hadden, maar net daardoor aan charme wonnen. Reden om de zaal uit te stormen, op de vlucht voor een gevreesde dia-avond met vakantiekiekjes, was er niet. Daarvoor bleven Friedlanders inventies te kort en te persoonlijk en was vooral de muziek van een te hoog niveau.
Muzikale hoogtepunten waren ‘Pressure Cooking’ en ‘Winking on Higway 7’ waarin hij zijn polyfone speelstijl maximaal uitbuitte en het op momenten wel leek alsof er drie cellisten tegelijk bezigwaren. Bijzonder fraai was bovendien de inzet van de set: een stuk waarin verschillende ideeën elkaar opvolgende zonder verder uitgewerkt te worden. Sommige van de aangehaalde melodieën keerden in de loop van het concert terug, waardoor het openingsstuk de functie van een ouverture kreeg: een korte vooruitblik naar het fraais dat later in uitgebreidere vorm opgerakeld zou worden.
De ingehouden klasse, de vanzelfsprekendheid en de aan nederigheid grenzende podiumattitude van Friedlander maakten van zijn optreden een eerste hoogtepunt op de tweede editie van Jazz & Beyond Deluxe. Het hele concept van ‘Taking Trips To America’, hoe familiaal van opzet ook, bleef gedurende een vol uur amusant en muzikaal indrukwekkend. Het is weinigen gegeven.
De afsluiter van de eerste avond van het tweedaagse minifestival was Das Kapital, een Frans-Duits-Deense trio dat momenteel haar eigen versies van liederen van Hanns Eisler speelt, zoals die te horen zijn op het in 2009 verschenen album ‘Ballads & Barricades’. In Vooruit sleurden de drie de songs van de componist (die vaak samenwerkte met Bertolt Brecht) van links naar rechts. Met alleen drums, tenorsax en gitaar was de bezetting daarvoor flexibel genoeg. Van de slenterende bossa ‘An den Deutschen Mond’ en de latinvibe van ‘Ohne Katitalisten geht es besser’ zwaaide de muziek naar de treurmars van ‘Die Moorsoldaten’ (het enige nummer in de set dat geen Eislercompositie was), het semi-rockende ‘Einheitsfrontslied’ of het in your face marcherende ‘Solidartätslied’.
De sterkte van de set lag in de arrangementen (bij momenten strak uitgecomponeerd) en de catchy composities van Eisler, stukken waarbij het kennen van de tekst meteen aanzet tot meebrullen, ongeacht de politieke voorkeur van de kandidaat-vocalist. Occasioneel verlieten de drie de vaste structuur en begaven ze zich naar meer vrije geïmproviseerde regionen, maar de geschreven en gearrangeerde muziek vormde over het geheel van de set de ruggengraat.
Het nadeel daarbij was helaas wel dat deze sterke punten ook reeds op de cd hoorbaar waren en dat het optreden in Vooruit weinig extra aandroeg. Dat de groep op het podium niet verder geraakte dan op cd had hoofdzakelijk te maken met het gebrek aan individuele panache van de solisten. Vooral saxofonist Daniel Erdmann miste de kracht om de nodige versnellingen hoger te kunnen schakelen, waardoor hij vaak op een bepaalde intensiteit bleef hangen. De enige die de muziek een heel eigen kleur kon geven was drummer Edward Perraud. Met zijn klein gefrutsel en dubbelhands gemepte stompritems zorgde hij niet alleen voor contrasten, maar was hij verantwoordelijk voor de frisheid in het geluid. Mede door zijn inbreng kon het concert van Das Kapital nog steeds als “erg genietbaar” gelabeld worden, waarmee de eerste dag van Jazz & Beyond Deluxe een waardige afsluiter kreeg, hoewel het hoogtepunt van de avond ergens in het midden bleef liggen.
