In 2005 bracht de Franse dirigent Marc Minkowski bij Deutsche Grammophon 'Une Symphonie Imaginaire' uit, met daarop een verzameling orkestwerken van de Franse barokcomponist Jean-Philippe Rameau. In de tournee die hij dezer dagen met dat werk onderneemt deed hij op 18 december het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten aan.
Grommende Haydn, dramatische Gluck
Marc Minkowski en Les Musiciens du Louvre hielden hoofdbrok Rameau voor het tweede deel van hun concert. Als gezelschap voor Rameau hadden ze respectievelijk een symfonie van Joseph Haydn en een ballet van Christoph Willibald von Gluck bij. Vanuit het vroege orkestrale oeuvre van Rameau trekt Minkowski in het programmaboekje de lijn door naar beide componisten, waarbij Haydn volgens de maestro de basis legde voor wat later de romantische symfonie zou worden. In diens tweeëntachtigste symfonie, die als bijnaam 'L'Ours' heeft meegekregen, springt direct de gevarieerde harmonische taal in het oor. In de handen van Minkowski werd die harmonie ontzettend transparant, waarbij vooral de stuwing vanuit de meesterlijk spelende bassen opviel. Die speelden in het slotdeel dan weer de hoofdrol door het grommende thema waarmee ze de naam van de symfonie alle eer aan deden. Op andere momenten ontroerde de uitvoering dan weer door de brede lyrische toon. Haydns speelse thema's bleven steevast herkenbaar aanwezig voor publiek én orkest. Dat Minkowski zijn orkest naar elkaar liet luisteren was misschien wel de grootste sterkste van deze meesterlijke uitvoering. De dramatische en dynamische variëteit van deze Haydn trok Minkowski door naar de balletmuziek voor 'Don Juan' van Christoph Willibald von Gluck. In een kort woordje vertelde hij het publiek welke scènes uit het verhaal van Don Juan in dit twintig minuten durende stuk te horen zouden zijn. Dat ging van een lieftallig menuet over een verleidelijk lied waarin de houtblazers een belangrijke rol spelen tot de indrukwekkende mineurakkoorden en de luide koperblazers waarmee de hellevaart van Don Juan wordt geïllustreerd. Les Musiciens du Louvre maakten hier indruk door dat waar de meeste barokorkesten grandioos falen: loepzuivere koperblazers, en een expressief palet dat de luisteraar tegen zijn stoel drukt.
Een symfonie die er geen is
De grote tegenspraak bij de Franse barokcomponist is zijn faam. Die berust vooral op zijn grote orkestratiekunst, terwijl hij nooit één symfonie schreef. Marc Minkowski heeft daar met zijn 'Symphonie Imaginaire' iets aan willen doen. Uit diverse opera's en suites selecteerde hij een resem vurige dansen en lyrische interludes. Alles begint bij de ouverture tot 'Zaïs', die de chaos voorstelt. Langzaam maar zeker ontstaat er muzikale orde en creëert Rameau een indrukwekkende natuurschildering. Dat kenmerkt ook andere delen uit de 'Symphonie Imaginaire'. Zowel grote stormen, die alle orkestrale kracht eisen, als langzame pastorale momenten, waarbij de houten steevast het vogelgezang uitbeelden, komen ruimschoots aan bod. De lange spanningsboog van deze 'onechte' symfonie, die bijna zestig minuten duurt, werd moeiteloos overbrugd door de fantasie waarmee Minkowski zijn orkest liet spelen. Hij inspireerde hen tot een combinatie van technisch meesterlijk spel en uitgebreide kleuren die je in historische uitvoeringen niet altijd terugvindt. Het laaiend enthousiaste publiek kreeg als toetje nog vier bisnummers uit Rameau's orkestrepertoire. Een concert om in te lijsten.
