De Katholieke mis is iets waarmee weinig mensen uit deze tijd nog voeling hebben, noch met het ritueel en ook niet met het muzikaal genre. Toch heeft het een hele reeks componisten, zoals Bach, Haydn, Mozart, Schubert, Verdi of Bruckner, geïnspireerd doorheen de geschiedenis. Ook Beethoven deed zijn duit in het zakje. Van de twee missen die hij componeerde, is de Missa Solemnis uit 1823 de bekendste. Vijftien jaar eerder, in 1807, schreef hij echter dit werk, de mis in C groot op.86, in opdracht van Prins Nikolaus II van Esterházy, de voormalige werkgever van Joseph Haydn. Beethoven stond dus onder druk om een werk af te leveren dat zou kunnen wedijveren met de meesterwerken van zijn voorganger. Hij deed bijgevolg wat hij al eerder had gedaan, wanneer hij wist dat hij vergeleken zou worden met zijn voormalige leermeester: hij gaf aan het genre een heel persoonlijke, Beethoveniaanse touch mee.

De vooruitgang van de compositie was redelijk traag; Beethoven kreeg de compositieopdracht in 1806, maar begon pas met het uitschrijven van de partituur in de lente van het volgende jaar. Hijzelf weet de vertraging, in een brief aan de prins, aan een 'ziekte' die hij had opgelopen en hij zorgde zelfs voor een doktersattest om Nikolaus II te overtuigen. Het is echter veel aannemelijker dat Beethoven eerst zijn vijfde symfonie wilde afwerken, en liever zijn zesde 'pastorale' symfonie uitschetste. Hoe dan ook, het werk was op tijd klaar en werd voor het eerste uitgevoerd op de 13de september 1807, de naamdag van Nikolaus' vrouw.

De katholieke mis (een requiem volgt deze structuur echter niet) bestaat uit vijf grote delen, maar de componist is vrij om zijn muzikale structuur wel of niet met de tekstuele te laten samenvallen. Na het inleidende 'Kyrie', een gebed om genade, volgt het 'Gloria', waarin de grootsheid van de Heer bezongen wordt, een geloofsbelijdenis (Credo), het Sanctus (lof aan de Heer) en tot slot het Lam Gods (Agnus Dei). Beethoven verwerkt grote hoeveelheden tekst in zijn mis; bijna de hele Latijnse liturgie is terug te vinden in dit werk. Toch is de tekst van het Kyrie erg kort; het stuk brengt de luisteraars eerder in de goede sfeer: sereen en ingetogen.

Over de audio

Prins Nikolaus van Esterházy bleek toch niet zo erg opgezet met Beethovens nieuwe werk. "Aber lieber Beethoven, was haben Sie denn da wieder gemacht?" moet hij ontzet geroepen hebben, toen hij het afgewerkte product te horen kreeg. Beethovens mis verschilde inderdaad enigszins van die van zijn voorganger Haydn. Maar toch hoort de luisteraar hier niet de hemelbestormende Beethoven van zijn derde en vijfde symfonie. In zijn mis gaat de componist subtieler, maar even vernieuwend te werk. Zo vat hij de Latijnse tekst, wat gemeengoed was voor geletterde mensen in katholieke landen, niet op als een verplichte tekst die, zo goed en zo kwaad als het kon, in de muziek gepast moest worden. In plaats daarvan laat hij het orkest op heel poëtische wijze de betekenis van elke zin ondersteunen. Dit wil om te beginnen zeggen dat hij de rol van het orkest sterk beperkt, zoals de luisteraar in het 'Kyrie' kan horen, waar het koor beslist de hoofdrol speelt. Ook het polyfone element, een constante in religieuze muziek die rechtstreeks uit de Italiaanse 16de eeuwse kerkstijl komt, wordt tot een minimum beperkt. Het handjevol fuga's dat in dit werk voorkomt, hebben eerder een weloverwogen expressieve functie en worden heel kort gehouden. In plaats daarvan komt een subtiel spel met harmonieën en klankkleuren, waarbij het orkest voorzichtig de klank van het koor inkleurt.

Een 'In Detail' van dit korte stukje geven in niet echt nodig, maar de luisteraar kan alleszins luisteren naar de fijne manier van zingen van het koor, de kwaliteit van de solisten en de ontspannen, maar serene manier waarop het orkest deze mis draagt.

Meer over Ludwig van Beethoven


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.