Alexander Melnikov: niet bepaald een lichtgewicht, maar ook geen pianist die men met het zwaarmoedige repertoire van Dmitri Shostakovich vereenzelvigd. In welke muziek zou deze Rus dan wel thuis moeten zijn? Ondanks een fantastische opname van Shostakovich' '24 preludes en fuga's' leek dat het Austro-Germaanse repertoire, met recente wapenfeiten als Schumanns pianokwintet (met de Joodse jongens van het Jerusalem Quartet) en Brahms' pianosonates om van op te kijken. Toch keert Melnikov voor zijn nieuwste opname bij Harmonia Mundi nog maar eens terug naar Shostakovich, met wiens muziek de pianist blijkbaar een innige band heeft ontwikkeld. Op het programma staat overigens onwaarschijnlijk divers werk: van de stoutmoedige humor van Shostakovich' eerste concerto voor piano, trompet en strijkers, naar het tweede, eclectische concerto, en daar boven op nog eens de late vioolsonate die de componist in een vergevorderd stadium van zijn leven en lijden geschreven heeft. Werkt dat, die combinatie van extreem gepijnigde, loodzware muziek met veel lichtheid? Blijkbaar wel, of toch in handen van Alexander Melnikov, die de overgangen tussen de verschillende werken laat aanvoelen alsof ze allemaal ergens toch in dezelfde sfeer thuishoren.
Melnikov koos ervoor te beginnen met Shostakovich' tweede pianoconcerto, een werk waarin van alles simultaan aan het gebeuren is en dat pianistiek sterk aan de Amerikaanse "klassieke" muziek van het New York van de jaren '20 doet denken. Tegelijk is de gevoelswereld van Shostakovich verfijnder en diepgaander: het prachtige 'Andante' had een Gershwin waarschijnlijk niet kunnen schrijven en de donkere kleuren die onder alle vreugde-uitvallen heen schemeren, zijn verre van Amerikaans. Melnikov weigert tijdens de hele opname echter al te Russisch uit de hoek te komen: hij gaat niet de percussieve Prokofiev-toer op noch laat het orkest, een zacht klinkend Mahler Chamber Orchestra onder leiding van de opkomende Teodor Currentzis, zich ooit volledig gaan. In beide concerti is dit dan ook de meest opvallende opmerking: het raspende, schrapende geluid dat eerdere opnames van dit werk voorschotelden, wordt hier vervangen door een veel breder scala aan sferen, waarin beduidend veel schoonheid en extase doorschemert. Is deze wat lichtere uitvoeringspraxis dan wel authentiek? Melnikov zelf beweert van wel en staaft dat biografisch: inderdaad ging de componist door het Stalin-regime gebukt onder ernstige censuur, maar niet al diens werken zijn morbide. Dat blijkt misschien nog best uit het naast elkaar plaatsen van Shostakovich' eerste concerto voor piano, trompet en strijkers en de wrange vioolsonate.
In het eerste concerto mag Belg Jeroen Berwaerts de solorol vertolken. Terugdenkend aan Argerichs magistrale opname van dit werk vier jaar geleden voor EMI, klinken alle schakels op deze nieuwe opname wat te mild. Argerichs en Nakariarovs klank waren scherper en penetranter, terwijl Melnikov en Currentzis extra (en misschien zelfs te veel) naar muzikaliteit hebben gezocht. Hun concerto is daarom verfijnder, maar het effect is minder hilarisch of overdonderend. Wel een grote troef van deze opname is de vioolsonate opus 134, die Melnikov met zijn boezemvriendin en jarenlange kamermuziekpartner Isabelle Faust onder handen neemt. Faust voelt zich als een vis in het water bij dit obscure, dreigende 20e-eeuwse repertoire en speelt een zeer nauwkeurige partij in. Melnikov bewandelt alweer een middenpad tussen emotionaliteit en lyrische muzikaliteit (als die twee elkaar al zouden uitsluiten tenminste) en levert op die manier een prachtige verklanking van de sonate. Als geheel is deze opname heerlijk materiaal: sommige muziekliefhebbers zullen zweren bij meer zwaarwichtige uitvoeringen (Denis Matsuev, Valery Gergiev en het Mariinsky orkest brachten in februari nog een nieuwe interpretatie op de markt), terwijl estheten Melnikov vanaf heden op handen zullen dragen vanwege het blootleggen van poëzie in door dictatorsgruwel bedolven repertoire.
