Barthold Heinrich Brockes is vast en zeker niet de bekendste Duitse dichter maar deze uit Hamburg afkomstige barokke dichter was in zijn tijd een grote inspiratiebron voor meer dan een dozijn verschillende componisten. Het was vooral zijn lange passie-gedicht 'der für die Sünden der Welt gemarterde und sterbende Jesus' dat de aandacht van componisten trok. Zeker dertien verschillende zettingen van Brockes hoogst dramatische en op sommige momenten behoorlijk grafische uitbeelding van het passieverhaal zijn bekend: Händel schreef een versie ervan in 1716 en in datzelfde jaar componeerde ook Georg Philipp Telemann zijn 'Brockes-Passion'.
Componisten uit de barok maakten een onderscheid tussen zogenaamde 'oratorium passies' en 'passie oratoria', waarbij Bachs twee passies in de eerste categorie passen maar Telemanns 'Brockes-Passion' in de tweede. Het is in principe een soort van religieuze opera. Brockes volgt de tekst van het passieverhaal minder letterlijk en weidt vaak uit opdat hij een maximum aan dramatische effecten kan verkrijgen. Dat is ook de opzet van Telemans muziek, die erg gevarieerd is qua stijl, bezetting en karakter. De lange, da capo aria's die men kent uit de barokke opera maken hier plaats voor kortere aria's met een veel meer voor de hand liggende structuur. Het grote orkest dat Telemann voorschrijft omvat onder meer blokfluiten, traverso's (die op dat moment als een nieuwigheid beschouwd werden), hobo's, trompetten, hoorns, pauken en strijkers en kijkt wat vooruit naar de grote bezettingen van Händels Engelstalige oratoria.
Deze 'Brockes-Passion' verschilt dus grondig van de galante stijl van de 'Gouts Réunies' die men met Telemanns ouvertures en suite associeert. Het passieverhaal wordt hoogst dramatisch in beeld gezet, expressief en klagend. De ouverture is een mooi voorbeeld, met muziek die vanuit het niets begint, haast onmerkbaar op deze opname, met een noot per noot opgebouwd dissonant, verminderd septiemakkoord dat de eerste maten van deze passie doet klinken alsof ze door een twintigste-eeuwse componist gecomponeerd waren.
De Akademie für Alte Musik Berlin is een prachtig ensemble dat aan de wereldtop van de barokorkesten staat en de puur instrumentale passages in deze 'Brockes-Passion' bewijzen overtuigend waarom: men hoort een natuurlijke muzikaliteit, een soepele tempokeuze en een erg vlotte uitvoering van de verschillende instrumentale solopartijen, zoals bij de vele loopjes die Telemann zijn solohoboïst voorschreef in de ouverture. Ook de traverso's bezitten een prachtige klank, die Telemann meer dan eens associeert met Jezus' genade.
Het is echter de cast van zes solisten die zwakke plekken vertoont en dat is des te opmerkelijker omdat men er bij René Jacobs toch van uit mag gaan dat die doorgaans goede solisten kiest. Maar de sopranen, en dan vooral Birgitte Christensen, vallen wat tegen. Christensen heeft hoorbaar grote moeite met zowel hoge noten als grote sprongen en niet omdat ze moeite zou moeten doen om zich aan een strak barokidioom aan te passen dat haar niet ligt: ze zingt met een vrij grote stem en René Jacobs laat haar doorgaans voluit zingen. Maar haar benepen kleur en gebrek aan controle zijn grote minpunten die bijna pijnlijk hoorbaar worden in opgewonden aria's als 'Schäumest du, du Schaum der Welt'. Gelukkig doen de drie mannen het stukken beter, met de jonge bariton Johannes Weisser' als overtuigende en integere Jezus in een lezing die van veel inlevingsvermogen getuigt.
Met een prachtig koor en orkest dat voor een meeslepende lezing van Telemanns 'Brockes-Passion' zorgt is het des te meer jammer dat de solisten enkele steken laten vallen. Jammer ook omdat dit werk een opmerkelijk dramatische, ernstige kant van Telemann laat horen en muziek presenteert die even diepzinnig en pakkend kan zijn als de twee passies van Johann Sebastian Bach.
Meer over Georg Philipp Telemann
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
