Vlaanderens nummer één ensemble voor hedendaagse muziek brengt een hulde aan Vlaanderens nummer één componist van hedendaagse muziek; en of dat kwaliteit oplevert. Luc Brewaeys werd vijftig in 2009 en Champ d’Action vond dat een uitgelezen gelegenheid om een programma samen te stellen met uitsluitend werk van de componist die twintig jaar geleden mee aan de wieg stond van het ensemble. Het resultaat waren drie ‘Happy Birthday’ concerten in november 2009 met enkele uiteenlopende werken voor solo en ensemble die Brewaeys tussen 1996 en 2008 schreef (waarvan sommige in opdracht van Champ d’Action) en de creatie van een nieuw stuk voor cello en live electronics. Van de première, in AMUZ te Antwerpen, ligt bovendien een cd-opname in de winkel.
Wie Brewaeys kent, weet dat deze hulde slechts een greep is uit zijn omvangrijke en vooral diverse oeuvre, gaande van solowerken over kamermuziek tot ensemblewerken, een opera en natuurlijk een bijzondere orkestrale productie, waaronder tot op heden negen –hoe romantisch– symfonieën. Binnen deze jungle van genres weet Brewaeys echter een grote muzikale consistentie te scheppen, waarin hij een unieke (Europese) muzikale synthese realiseert met een spectrale harmonie, een doordachte formele organisatie en –vooral in zijn latere werken– een lyriek, waarvan de mosterd respectievelijk bij Franse, Duitse en Italiaanse invloeden gehaald werd.
‘Painted Pyramids’ (2008) bouwt verder op een oudere compositie: ‘Pyramids in Siberia’ (1989), een virtuoos stuk voor piano in een op de new complexity geënte stijl –Brewaeys studeerde bij Ferneyhough, waar hij zich deze Britse maniakale schrijfwijze eigen maakte– vooral wat betreft het robuuste slotsegment. De bewerking op de cd neemt het origineel nagenoeg ongewijzigd over. De pianopartij blijft behouden, maar wordt aangevuld met een vijf-koppig ensemble en live electronics en krijgt zo de functie van een virtuoze solo tegenover het “orkest”. Die laatste heeft in ‘Painted Pyramids’ –zo suggereert de titel al– voornamelijk een coloristische functie: door middel van subtiele boventonen, unisonos en concerterende stemmen wordt de enigszins harde pianoklank op die manier van binnenuit ‘gekleurd’.
Deze virtuoze schrijfwijze, die typerend is voor Brewaeys’ solocomposities, komt ook terug in ‘Si Sentiva un Po’Stanco…’ (2001), een berucht werk voor trompet solo dat, vóór Alain de Rudder het creëerde in 2004, onspeelbaar verklaard werd. Dat was te wijten aan het brede gamma aan (uitputtende) speeltechnieken dat Brewaeys hanteert. Terwijl de lang aangehouden tonen en snelle staccato’s het uithoudingsvermogen van de trompettist op de proef stellen, wordt deze bovendien uitgedaagd tot het spelen van kwarttoonintervallen, trage glissandi en extreme registers. Dat alles moet bovendien zeven minuten lang worden volgehouden in een zachte en fluisterende dynamiek.
Van het gecreëerde werk voor cello en live electronics, ‘Black Rock Unfolding’ (2009), lagen de kiemen, net als in ‘Painted Pyramids’, reeds vervat in een oudere compositie: ‘Cardhu’ (2008), een werk uit de single malt reeks waarnaar de titel ook verwijst (cardhu betekent in het oud-Iers immers ‘zwarte rots’). Zoals in de andere solowerken, drijft Brewaeys ook hier de solist tot het uiterste van zijn kunnen, al ligt het bijzondere van het werk voornamelijk in de complexe interactie tussen cellist en elektronica: het ‘bevriezen’ van gespeelde tonen en de integratie van vooraf opgenomen cellopartijen scheppen eerder een polyfone dan solistische textuur.
In ‘Les Méandres de la Mémoire’ (1997) klinkt een hallucinante combinatie van blokfluit en piano waarin Brewaeys door kleine melodische omspeling, halve tonen en korte, homoritmische notenwaarden een zeer repetitief, motorisch en primitivistisch (vooral naar het einde toe, wanneer de blokfluit in een zeer laag register speelt) geluid creëert. Het werk bevat, naar de historische connotatie van de blokfluit, ook enkele muzikale referenties aan het (barokke) verleden.
‘OBAN’ (1996) is een leuk voorbeeld van een hedendaagse, programmatische compositie. In deze wellicht populairste telg uit Brewaeys’ ‘single malt reeks’ verwijst het lage register van de negen partijen en de hieruit resulterende donkere klankkleur naar het typische karakter van deze Schotse whisky. Omdat Brewaeys ook nog vier karakteristieke en contrasterende segmenten laat doorschemeren hoewel ze doorgecomponeerd zijn, toont het werk enige verwantschap met het symfonische gedicht.
Ook virtuositeit troef in ‘Il Fiume del Tempo Passava’ (1996), een eigenaardig werk voor accordion solo, waarin een statische harmonie en dissonante clusters hand in hand gaan met snel passagewerk en uiteenlopende speeltechnieken. Een belangrijke parameter in dit werk –en trouwens in het gehele oeuvre van Brewaeys– is de subtiel veranderende klankkleur, vermits de harmonie zich steeds rond één toon (D) fixeert.
De combinatie van deze zes uitstekende werken, die een goed beeld geven van de rijkdom en diversiteit van Luc Brewaeys’ (minder bekende) niet-orkestrale oeuvre, en de uitvoeringskwaliteit van Champ d’Action die blijft verbazen, maken van deze nieuwe release een geslaagde hulde aan Luc Brewaeys.
Meer over Champ d'Action
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
