Voor wie Scandinavische jazz nog steeds exclusief associeert met het label ECM, organiseerde het KC BELGIE op zaterdag 10 december een reality check met Atomic en Fire!

Het Noors-Zweedse kwintet Atomic kan gerust een van de vaandeldragers van noordelijke jazz genoemd worden. Met elf jaar samenspelen op de teller is de groep bovendien een goed geoliede blijver en dat onderstreepten de muzikanten nog eens in Hasselt. Weinig bands zijn in staat om zo van gemillimeterde, uitgeschreven passages over te gaan naar vrije improvisatie en daarnaast alles mee te pikken wat er tussen ligt. Het repertoire was buiten de afsluiter integraal gewijd aan de jongste release ‘Here Comes Everybody’. Een prima keuze, want de muziek op dit album is van een indrukwekkend hoog niveau.

Grillige thema’s die vaak bestaan uit verschillende zelfstandige segmenten trapten de nummers af, waarna restanten en flarden met de regelmaat van een klok opnieuw opdoken onder en tussen de improvisaties. Zo verliep de muziek van Atomic via een slingerbeweging waardoor de luisteraar op een rollercoaster gezet werden waarvan wel bekend is waar die startte, maar niet waar en wanneer die zou stoppen.

Atomic (foto: Musikkprofil)
Atomic (foto: Musikkprofil)
De grote gangmakers van de attractie waren pianist Håvard Wiik en rietblazer Fredrik Ljungkvist. Van alle muzikanten hadden zij de grootste muzikale mogelijkheden: technisch en conceptueel. Of het nu hyperverfijnd of stevig aangezet moest zijn, Wiik en Ljungkvist haalden het in een handomdraai boven. Vooral op de pianist stond naar goede gewoonte weer geen maat. De explosiviteit die hij op de cd ‘Here Comes Everybody’ bij momenten tentoon spreidt, bleef grotendeels in de kleedkamer, maar dat maakte zijn spel er amper minder rijk op. De manier waarop hij als begeleider met akkoorden en ritmes stoeide, de kronkelende melodielijnen van de blazers verdubbelde of solistisch weerbarstig en polyfoon als een pianostuk uit de Tweede Weense School uithaalde, liet horen wie de bakens zou uitzetten.

Trompettist Magnus Broo weerde zich uit alle macht, maar moest hier en daar toch de wet van de sterkste ondergaan. Als de technisch minst onderlegde van de vijf – wat in deze bezetting bezwaarlijk een schande te noemen is – moest hij krabbelen om de intensiteit van zijn collega’s te volgen. Met die intensiteit had ook drummer Paal Nilssen-Love het af en toe lastig. Cimbaalgek als hij graag speelt, was het zijn eigen verstandige keuze om niet versterkt te worden. Helaas was zijn powerplay nog steeds van die aard dat de subtiliteiten van vooral Wiik er geregeld mee in de verdrukking kwamen. Niet dat Nilssen-Love meteen mepte als bij The Thing, maar een nog iets soberdere aanpak was wenselijk geweest, al was het maar omdat de muziek van Atomic nu eenmaal heel wat meer dimensies heeft dan die van het powertrio waar hij vlot loos kan gaan.

Zijn collega bij The Thing, bassist Ingebrigt Håker Flaten zat dan weer perfect in het geluid: scherp op de snee bij de uitgeschreven episodes, donderend in het vrije werk en hoog zweverig in de fijnmazigere stukken.

Zo bleef Atomic, ondanks de soms wat haperende balans, een toonbeeld van wat jazz allemaal kan zijn: samengebald in een set en eigenlijk ook in elk nummer afzonderlijk. Geconcentreerd als het strafste waspoeder, maar gelukkig ook eindeloos boeiender en verrassender dan de bijbehorende reclames.

Clean kon het geluid van Atomic alles behalve genoemd worden. Toch rook het lavendelfris in vergelijking met de ongewassen en ongeschoren sound van Fire! Dit volledig Zweedse drietal mag dan niet de samenspelervaring hebben van Atomic (hun eerste wapenfeit dateert pas van 2009), met de website earthwindand.com zullen ze moeilijk te kloppen zijn in de Grammy’s, categorie leukste url.

Net als Atomic bracht de band in 2011 een nieuw album uit (‘Unreleased?’) waarvoor het trio met de komst van gitarist Jim O’Rourke werd uitgebreid tot een kwartet. In Hasselt stonden saxofonist Mats Gustafsson (The Thing), bassist Johan Berthling en drummer Andreas Werlinn (Wildbirds & Peacedrums) er echter “alleen” voor.

Fire! (foto: Johan Döden Dahlroth)
Fire! (foto: Johan Döden Dahlroth)
Van de gesofisticeerde muziek van Atomic was geen spoor meer te bekennen. Fire! zette massaal en exclusief in op impact met herhalende baslijnen en drumpatronen die meer dan eens redelijk elementair bleven of minstens begonnen. In de loop van de stukken vervelden de basisformules wat, daardoor de muziek een zeker opbouw mee kreeg. Jammer genoeg niet voldoende om het hele optreden muzikaal de aandacht vast te kunnen houden.

Met het raken van de luisteraar zat het echter goed. De psychedelisch terugkerende motieven dreunden door het KC BELGIE en wisten de ruimte meer dan te vullen. Een ideale ondergrond voor een geëngageerde solist. Jammer dat Gustafsson zijn engagement zo eendimensionaal invulde. Dat de saxofonist over een fenomenale toon en dito uithoudingsvermogen beschikt, is algemeen bekend. Helaas is het ook geen geheim dat hij af en toe vooral daarmee indruk moet maken.

Bij zijn eerste verschijning in het openingsstuk van Fire!’s set koos de Zweed niet meteen voor het brute geweld, maar zette hij, net als op ‘Unreleased?’, met zuivere klanken in. Net als op cd bleek dit opnieuw niet zijn sterkste kant. Door een beperkte melodische zeggingskracht kon hij niet meebouwen aan de spanning, wat wel lukte bij het overschakelen naar het voor hem zo typische piepen en janken. Binnen dit klankconcept slaagde Gustafsson er echter niet in om een degelijke ontwikkeling te laten horen, waardoor hij snel in de testosteronstratosfeer terecht kwam en er bleef rondtollen.

Wanneer hij overschakelde op distorted elektrische piano (doorgaans beperkt tot herhaalde akkoorden) en pedaalelektronica veranderde de kleur uiteraard wel, maar bleek zijn vocabularium opnieuw te beperkt om de muziek te kunnen optillen. Zo bleef Fire! wat het was: een imposante geluidstrip die echter meer van doen had met de psychedelica van de jaren ’60 dan met het avontuur dat de jazz soms kan zijn.

Wie gekomen was om even omver geblazen te worden zal het zich niet beklaagd hebben. Wie nog met het vorige optreden in zijn hoofd zat, kreeg geheid last van het Herman Brusselmans-syndroom: leuk en zelfs indrukwekkend bij een eerste confrontatie waarna de aandacht van de lezer-luisteraar echter al snel verslapt om uiteindelijk te verdwijnen. Dan was Atomic meer het materiaal om P.C. Hooft- en Libris Literatuurprijzen mee te winnen.

Meer over Atomic & Fire!


Verder bij Kwadratuur

Interessante links
Agenda
Concertagenda
  • Geen concerten gevonden.