De tweede dag van Jazz Middelheim loopt traditioneel wat verloren: het startschot is al gegeven, maar het weekend is nog niet echt begonnen. Bovendien was het programma van deze "moeilijke dag" dit jaar een wat vreemde mix van muzikanten met heel uiteenlopende achtergronden, persoonlijkheden en... mogelijkheden.
Het openen van een festivaldag op Jazz Middelheim is een gemengde zegen: de tent is meestal al redelijk gevuld, maar het zijn doorgaans wel de onversneden jazzliefhebbers die de stoeltjes bezetten. Dit laatste zorgt voor een gespannen situatie voor muzikanten die niet de meest voor de hand liggende dingen spelen en Erik Vermeulen is zo iemand. Van zijn Erik Vermeulen Trio verscheen enkele maanden geleden het album 'Live Chroma' op het W.E.R.F.-label, Vermeulens eerste plaat onder eigen naam in zeven jaar. Hoog tijd om de man eens naar Jazz Middelheim te halen, ook al is een ruime tent niet de meest vanzelfsprekende setting voor zijn mysterieuze muziek. Op 'Live Chroma' heeft de luisteraar er vaak het raden naar waar het melodisch en harmonisch allemaal naar toe gaat, maar uiteindelijk doet Vermeulen alles wel op zijn plaats vallen. De geheel eigen wereld die de pianist op cd weet op te roepen weerklonk ook in zijn concert op Jazz Middelheim, al speelde hij live minder gesloten en geheimzinnig. De melodische lijnen waren meer afgebakend en de richting was iets duidelijker te volgen, maar van voorspelbaarheid was nog steeds geen sprake.
Erik Vermeulen Trio (foto: Guy Vandepoel)
Vermeulens muziek bestond soms uit niet meer dan een schets, welgeteld een regeltje muziekpapier lang. In een dergelijke context lag het voor de hand dat bassist Manolo Cabras (met zijn imposante sound ook geregeld solistisch te horen) en drummer Marek Patrman de ruimte zouden krijgen om zich, net als op cd, te laten gelden. Onder de eigenzinnige pianolijnen van Vermeulen konden de twee volop hun eigen gang gaan. Het resultaat was een constante, voorzichtige destabilisatie van het triogeluid met een maximale vrijheid, weliswaar binnen de harmonische context en in hun rol als begeleiders. Vermeulen bleef duidelijk de buschauffeur van dienst. Het repertoire bevatte stukken van 'Live Chroma' ('Broken', 'Morphos') en voorganger 'Inner City' ('Proposal Nr. 1', 'Strange Comfort'). De twee albums werden met elkaar verbonden door de composities 'Le Parc Voisin' en 'Unchanged Changes' aan elkaar te koppelen, een combinatie waarin het publiek de romantische kant van Vermeulen te horen kreeg. De vollere akkoorden maakten zijn muziek hier toegankelijker zonder dat hij zijn eigenzinnige natuur geweld aandeed. In de blues 'Spotted' ging hij nog een stapje verder en kwam het trio opvallend swingend uit de hoek: niet meteen de gedaante waarin Vermeulen doorgaans te horen is, maar wel een logisch hoogtepunt waar de set naar toe had gewerkt. Voor het bisnummer '2/8' keerden Vermeulen, Cabras en Patrman ten slotte terug naar de abstractere, meer in zichzelf gekeerde wereld – de omgeving bij uitstek waarin Vermeulen kan laten horen dat hij een van de meest eigenzinnige en boeiende pianisten van België is. Dat Vermeulen een heel eigen muzikaal geluid heeft, zal het grote (jazz)pubiek waarschijnlijk nooit te weten komen. Dat
Hans Teeuwen naar Jazz Middelheim kwam daarentegen wel. De Nederlandse cabaretier is al jaren een icoon bij vooral de jongere generaties, omwille van zijn scherpe en soms brutale humor. Dat hij daarnaast ook een andere kant heeft, werd duidelijk toen hij een project opzette waarin hij zich liet horen als crooner met een repertoire ontleend aan Frank Sinatra en co. Ook al beweert hij ondertussen dat voorbeeld achter zich gelaten te hebben, de songs die geassocieerd worden met deze Amerikaanse legende domineerden Teeuwens set: 'Luck be a Lady', 'Witchcraft', 'The Lady is a Tramp' of 'Willow Weep for Me'. Teeuwen kon op het Middelheimpodium aardig toon houden, maar daarmee is het beste gezegd. Wat in de snellere nummers aanvankelijk niet zo stoorde, werd pijnlijk duidelijk in de ballad 'I Concentrate on You' en 'Moonlight in Vermont' (het eerste in duo met gitarist Jesse van Ruller, het tweede met pianist Ruben Hein). Teeuwens stem mist warmte en als muzikant ontbreekt het hem aan zin voor interpretatie. Hij bracht de songs volgens het boekje en gaf er geen persoonlijke toets aan. Iedere andere zanger die dit zou riskeren zou al snel versleten worden voor een verstarde traditionalist of een versgebakken Lee Towers. Teeuwen kwam er echter mee weg, mede dankzij het zichtbare plezier waarmee hij de songs bracht. Het repertoire ligt hem duidelijk nauw aan het hart en dan kan een mens al iets vergeven worden. Alleen was het podium waar hij op stond dat van Jazz Middelheim en niet dat van een cultureel centrum, waar sociale overwegingen tot meer verdraagzaamheid nopen.
Hans Teeuwen (foto: Jos L.Knaepen)
Bovendien was Teeuwen duidelijk niet van plan zijn achtergrond als cabaretier los te laten: die bleef van de eerste tot de laatste minuut aanwezig op het podium door Teeuwens hyperkinetische drukdoenerij (kijken naar het trappen, kruipen en draaien was al vermoeiend) en zijn constante zoektocht naar kunstmatige leukdoenerij ('Penny's From Heaven' gezongen in horizontale positie klinkt echt niet beter dan verticaal). Niet alleen was zijn gedrag irrelevant, maar het leek daardoor ook alsof Teeuwen een karikatuur wilde maken van de muziek die hij zelf zo graag hoort. Of was het een poging om het stoffige imago van het repertoire wat op te poetsen? Dat had hij dan op de eerste plaats muzikaal mogen doen. Het paradoxale is dat Teeuwen door muzikale braafheid te combineren met zijn gekende carnavaleske typetje nogal burgerlijk overkomt en daar konden zijn zelfgeschreven, voornamelijk tekstgeoriënteerde toegiften als 'Baseball Bat' en 'Hallelujah' niets aan veranderen. Het probleem werd nog uitvergroot doordat dit hele project uitsluitend focust op het personage Teeuwen. De songs kregen nergens een noemenswaardig arrangement mee en werden routineus afgewerkt. De begeleidende muzikanten mochten zelden meer dan degelijk zijn. Dat een gitarist met de technische en vooral ook muzikale kwaliteiten van Jesse van Ruller niet meer ruimte kreeg, was bijzonder jammer. Het was inderdaad een "gemakkelijke" oplossing geweest, maar muzikaal had het concert van Hans Teeuwen er wel bij gevaren. En muzikale kwaliteit is doorgaans van doorslaggevend belang op een festival als Jazz Middelheim – of dat mag althans verwacht worden. Onmiddellijk na Hans Teeuwen kreeg het publiek van Jazz Middelheim een tweede vocalist(e) gepresenteerd: de Amerikaanse jazzdiva
Dee Dee Bridgewater die zichzelf omschreef als een "sexy grandma". Dat uit een ander vaatje getapt zou worden dan bij Hans Teeuwen werd meteen duidelijk toen de deur imposant werd ingetrapt met 'Afro Blue', ook het openingsnummer van haar recentste album 'Red Earth'. De energie die Bridgewater en haar kwartet hier op het publiek loslieten duldde geen tegenspraak: het nummer denderde van op het podium de tent in en rolde meteen tot achteraan de loper uit voor de rest van het optreden. Bridgewaters stem bleek nog niet aan kracht ingeboet te hebben: in de rechtdoor gezongen noten verscheen weer dat harde randje, terwijl ze in het hogere register haar ijle timbre kon bovenhalen en de laagtes warm kleurde. Dit grote tonale bereik demonstreerde ze ook dynamisch met bijna onhoorbare, dunne klanken tegenover dramatische, expressieve uithalen die ze allemaal de juiste plaats gaf door een sterke microfoontechniek (indrukwekkend gedemonstreerd in 'Long Time Ago'). Dit was dus een zangeres die niet alleen technisch vernuft kon tentoonspreiden, maar ook een eigen verhaal had te vertellen. Bridgewater werd gesteund door een erg
latin gekleurd kwartet waarbij het duo Gabriel 'Minino' Garay en Pernell Saturnino voor een lekker gevuld geluid zorgden. Garay gebruikte de onderdelen van zijn drumkit als kleine, onafhankelijke percussie-elementen waardoor hij perfect aansloot bij Saturnino. Bassist Ira Coleman kreeg een prominente plaats toebedeeld (op hoeveel staat het Middelheim-record bassolo's per concert?), wat hij op basis van zijn lekker stevige toon en soepele articulatie zeker verdiende.
Dee Dee Bridgewater (foto: Jos L.Knaepen)
Wie wilde weten welke richting Bridgewater na 'Red Earth' zou uitgaan kreeg dus meteen een hint: Afrika werd ingeruild voor Zuid-Amerika, waarbij feestelijke latinomuziek de fakkel overnam van de complexe en gelaagde Afrikaanse ritmiek. In de zuiders gekleurde nummers werd bij momenten wel erg de kaart van de
fun getrokken, maar gelukkig zonder dat de muziek er onder te lijden had. Toch lagen de sterkste momenten van het optreden buiten het Zuid-Amerikaanse continent. Vooral in een verpletterende versie van 'Four Women' (zoals te verwachten opgedragen aan Nina Simone) maakten Bridgewater en haar muzikanten indruk door de uitbouw van een minutenlange spanningsboog. Die ontbrak helaas in een opvallend trage versie van 'Besame Mucho'. De overbekende song werd door pianist Edsel Gomez voldoende harmonisch uitgebreid om het tempo te kunnen verdragen, maar desondanks verdween de begeestering al snel, niet in het minst tijdens Gomez' solo. Met het vorderen van het concert kroop Bridgewater meer en meer in de rol van entertainer. In 'Speak Low' leverde dat een bijzonder leuk resultaat op, waar ze een vocale imitatie deed van een gedempte trombone: indrukwekkend en geloofwaardig qua sound, timing en intonatie. Minder geslaagd was het einde van haar optreden, waarbij ze het publiek vroeg (of beter: commandeerde) om recht te staan en mee te dansen. Met die vraag is niets mis, al was het viseren van enkele mensen op de eerste rijen die liever niet wensten deel te nemen geen fraai gebaar. Bovendien is het op die manier niet moeilijk om "de tent op z'n kop te krijgen" of van het optreden een "fees(t)je" te maken. Hier kan de vraag gesteld worden of dit laatste echt zo noodzakelijk is voor een festival als Jazz Middelheim. Misschien het publiek hier maar zelf laten beslissen hoe ze er van genieten?
Meer over Jazz Middelheim 2009 - Dag 2
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
