Het elfde volume (cantates voor de twintigste en eenentwintigste zondag na Trinitatis) in John Eliot Gardiners ‘Bach Cantate Pelgrimstocht’ werd live opgenomen tijdens concerten in Genua en Greenwich en presenteert een verzameling van zeven niet zo bijster bekende cantates. BWV 162, 49 en 180 op de ene en BWV 109, 38, 98 en 188 op de andere cd bevatten geen overbekende momenten uit Bachs cantate-cyclus maar Gardiner stelt weer een uitstekende uitgave voor, met uitvoeringen die vlotjes en kundig uitgevoerd worden door zijn English Baroque Soloists en het Monteverdi Choir.
Het spreekt boekdelen over de kwaliteit van Bachs muziek dat in zulke minder gekende cantates toch nog steeds prachtige passages terug te vinden zijn die zonder meer hun mannetje kunnen staan naast de bekendere koren uit Bachs cantates. Wat een prachtige momenten vindt men bijvoorbeeld in het openingskoor van cantate 180, met zijn zachtjes schommelende 12/8 maatsoort en pastorale fluiten en hobo’s! Cantate’s 109 of 162 stellen hun uitvoerders vaak voor problemen wat instrumentatie betreft maar zijn beslist een uitvoering waard. Gardiner koos in cantate 162 voor een gereconstrueerde versie die de partijen voor hobo en traverso in ere herstelt want buiten het openingskoor om blijft van de cantate slechts de zang en baslijn over. Cantate 109 begint met een openingsdeel van een zelfs bij Bach buitengewone tragiek. Het is een prachtig voorbeeld van hoe complex en doordacht maar steeds expressief Bach kan klinken.
Magdalena Kozena maakt een zeldzame verschijning in deze reeks: ze is geen regelmatige gast bij Gardiner en haar machtige stem, die meer aan het operapodium gewoon is dan aan de kerkelijke akoestiek van deze opname is onmiddellijk herkenbaar. Ze zorgt echter voor een puike lezing van Bachs cantates 162, 49 en 180. Joanne Lunn, de sopraan die tweede cd verzorgt, zingt trouwens met een bijna net zo grote stem, die soms misschien zelfs wat te luid klinkt, zoals haar verder erg mooie tussenkomst in het openingskoor van cantate 109 laat horen.
Speciale vermelding mag gaan naar altus William Towers, die een zanger is van uitzonderlijk niveau en gevoelig zingt, veel rijkdom bezit in zijn toon en zijn aria’s alle kenmerken meegeeft die een uitmuntende uitvoering hoort te bezitten. Tenor Christoph Genz zoekt behendig zijn weg doorheen een massa snelle loopjes en coloraturen in de aria ‘Ermuntre dich, dein Heiland klopft’ uit cantate 180, gesteund door de ‘Badinerie’-achtige begeleiding in de traverso. De andere tenor is Paul Agnew, die delen als de aria ‘Wie zweifelhaftig ist mein Hoffen’ uit cantate 109 expressief en doorleefd uitvoert, een typisch voorbeeld van hoe levendig en dramatisch Gardiner zulke muziek steeds kan doen klinken.
Gotthold Schwarz heeft men in deze reeks nog niet zo vaak gehoord maar zorgt voor een elegante, vertellende uitvoering in Greenwich (cantates 109, 38, 98 en 188) met veel zin voor melodie. Peter Harvey, de bas van de eerste cd hoeft niet voor hem onder te doen, met zijn gracieuze, lichtjes verdrietige lezing van de openingsaria van cantate 162 ‘Ach ich sehe, itzt, da ich zur Hochzeit gehe’.
Gardiner beschikt over uitmuntende instrumentalisten en die krijgen meer dan voldoende gelegenheid om zich te bewijzen. Twee cantates (nummers 49 en 188) bevatten concertante partijen voor orgel, in de vorm van zuiver instrumentale ‘sinfonia’s’ die misschien beter gekend zijn in hun bewerkingen als delen uit zuiver instrumentale concerti voor hobo en viool.
De ‘corno da tirarsi’ uit cantate 162, een enigma binnen Bachs instrumentarium werd hier niet gebruikt maar vervangen door alttrombone, een beslissing die artistiek zeker verdedigbaar is – al is het maar omdat een uitvoering waarin het instrument wel voorkomt ook elders niet bestaat. Het is enkel jammer dat de alttrombone zelf zo slecht hoorbaar is… De trombones die op archaïsche manier de koorpartijen in cantate 38 (‘aus tiefer Not schrei ich zu dir’) begeleiden, blikken terug naar de Duitse zeventiende eeuw van Schütz, Biber en Buxtehude, een bewijs van hoe stilistisch verscheiden Bachs muziek wel niet is.
Gardiners prachtig gepresenteerde Bach cantate uitgaven zijn altijd een plezier om te beluisteren en hij zet het uitstekende niveau van de voorgaande cd’s verder met dit nieuwe volume. Zelfs met de overvloed aan goede uitvoeringen van Bachs religieuze muziek, mogen Gardiners interpretaties toch moeiteloos tot de absolute top gerekend worden.
Meer over J.S. Bach
Verder bij Kwadratuur
Interessante links
