Al meer dan 120 jaar verdedigt het Koninklijk Concertgebouw Orkest, internationaal beter bekend als het Royal Concertgebouw Orchestra, haar eer als een van de meest vooraanstaande ter wereld. Sedert de aanstelling van Willem Mengelberg als chefdirigent in 1895, heeft het orkest overigens maar een zeer beperkt aantal andere leiders zien passeren. Inmiddels kondigde de huidige chef, Mariss Jansons (de zesde in rij), aan dat hij na het huidige concertseizoen niet langer de functie van chefdirigent wenst waar te nemen. Wie hem zal opvolgen, is inmiddels ook bekend. Van Daniele Gatti wordt gehoopt dat hij het langer dan een decennium zal uithouden in Amsterdam. Een gemakkelijk of dankbare taak valt hem overigens niet te beurt, want bijna alles dat Jansons de laatste jaren aanraakte, veranderde in auditief klatergoud. Mahler, Debussy, Ravel, Dutilleux, Strauss, Dvořák, ... Noem het, en de kans is reëel dat Jansons er een onvolprezen opname van heeft gerealiseerd met zijn Nederlandse kompanen. Met Mozart heeft de dirigent zich echter nooit echt onderscheiden. Behalve een vioolconcerto met Julian Rachlin en enkele losstaande concertuitvoeringen, bleef het 18e-eeuwse genie voor Jansons grotendeels onontgonnen gebied. Met het 'Requiem' wil de dirigent nu allicht nog zijn stempel drukken op een van de essentiële werken uit de muziekgeschiedenis van de voorbije drie eeuwen, maar of hij een echte stempel drukt, is maar de vraag.
Het team achter deze opname lijkt geschikt om tot een meesterlijk geheel te komen. Het solistenkwartet telt immers alleen maar tot de verbeelding sprekende namen, met name Genia Kühmeier, Bernarda Fink, Mark Padmore en Gerald Finley. Wat ze op papier zouden kunnen betekenen voor deze uitvoeringen, realiseren ze daarenboven ook in hun vertolking: ze vormen een gebalanceerd geheel en zingen duidelijk met elkaar, in plaats van elkaar in het samenzang naar de kroon te proberen steken. Jansons behoedt de solisten er echter voor om al te ijl te gaan zingen: hij benadert het requiem bij uitstek als een menselijk vaarwel, als het dramatisch afscheid van een componist die meer sporen heeft verdiend in opera dan in religieuze muziek. Dat idee vertaalt zich naar een uitvoering die, ook in de koorpartijen, niet echt focust op het transcenderende. Bijgevolg klinkt deze opname erg toegankelijk en wordt Mozarts meesterwerk zelfs bijna nog laagdrempeliger dan normaal al het geval is. Vraag is dan weer of het werk wel baat heeft bij een lezing die vanuit de mens Mozart wordt gedacht, en niet vanuit het overstijgende genie – hetzij muzikaal, hetzij spiritueel. Wat Jansons immers af en toe lijkt te doen, is zijn musici beteugelen. Wat strammere lijnen bij de strijkers en niet altijd even geïnspireerde solo's bij de houtblazers: onder Jansons zijn ze eerder uitzondering dan regel, maar hier gebeurt het allemaal wel degelijk.
Aan het gegeven dat het om live-uitvoeringen gaat, zou de minder bevlogen indruk die dit Mozart-requiem nalaat, niet te wijten mogen zijn. Jansons zweert immers bij het live-concert als natuurlijke habitat voor zijn kunstenaarschap, wat zich dikwijls heeft vertaald naar niets minder dan indrukwekkende cd's. Behalve het Concertgebouworkest zelf, dat een fuga al eens wat stram dreigt in te zetten of een zangerige lijn met een tikkeltje te weinig lyriek tot klinken brengt, is de minder extatische teneur van dit album ook te wijten aan het Nederlands radiokoor, dat nu eenmaal geen Collegium Vocale is. Ook bereikt Jansons niet het Herreweghe-gevoel, dat eruit bestaat dat het momentum waarin de muziek zelf ontstaat, volledig wordt overstegen door een onmiddellijke intensiteit die, net omdat ze zich voortdurend even doorvoeld manifesteert, elk tijdsbesef doet wegebben. Dit Mozart-requiem blijft teveel een mooie en degelijke uitvoering, die het idee van wat het Mozart-requiem allemaal zou kunnen zijn, niet de kiem in smoort. En net in (onder andere) het verdwijnen van een dergelijke gedachte, manifesteert zich de perfecte of quasi perfecte uitvoering.
