Twee keer Ken Vandermark en de terugkeer van Trevor Dunn, Jorrit Dijkstra en John Hollenbeck: de laatste dag van Follow the Sound had wel iets van de zomerprogrammatie op de vaderlandse televisiezenders. Gelukkig is het terug opvoeren van een improviserende muzikant doorgaans interessanter dan de zoveelste heruitzending van de eerste de beste crimi of comedyreeks.
Net als gisteren mochten Jorrit Dijkstra en John Hollenbeck ook de derde dag van Follow the Sound op gang trekken. Waar ze er gisteren echter alleen voor stonden, kregen ze nu de hulp van hun Lab Orchestra, ruim vijftien studenten en docenten van het Antwerps conservatorium, waaronder Andrew Claes en Lynn Cassier. Met een erg variabele bezetting van gitaren, drums, bassen, saxen en twee zangeressen was vanaf tien uur ’s morgens onder leiding van Dijkstra en Hollenbeck gewerkt aan een repertoire, bestaande uit composities van de workshopleiders en twee stukken van Steve Lacy.
Zelfs de composities van Lacy, waarbij de muzikanten regen en wolken dienden weer te geven, bleven overeind. De jonge garde bleek bereid om buiten de bekende paden te treden en deed dit met een flair en engagement die niet vanzelfsprekend zijn in een muziekwereld die vaak te leiden heeft onder epigonisme.
Het volgende optreden (kwatongen zullen van het eerste “echte” concert van de festivaldag gesproken hebben) bracht een eerste maal Ken Vandermark op het podium.
De ster van deze Amerikaanse saxofonist begint de laatste jaren gevoelig te rijzen, waar hij aanvankelijk jarenlang in het ondergrondse circuit naam heeft gemaakt. Vandermark heeft voor zijn eigen ensembles een zwak voor een “droog” geluid: instrumentcombinaties zonder franje die veel ruimte laten aan de betrokken muzikanten. Harmonische instrumenten als piano of gitaar zijn in zijn groepen eerder uitzonderlijk. Made to Break is daar geen uitzondering op. Met Devin Hoff op bas en Tim Daisy op drums zit de groep in het hart van de Vandermark sound. Buitenbeentje is Christof Kurzmann die met laptopelektronica de groep meteen ook een eigen gezicht geeft.
De groep stond op Follow the Sound aan het begin van een tournee en dat was hier en daar nog te horen. Vooral in het eerste deel van de set ging er heel wat aandacht en concentratie naar het juist spelen van de basiscomposities. Vooral Devin Hoff moest er duidelijk het kopje bijhouden om zijn vaak zangerige, exact afgemeten riffs te kunnen volhouden. Tim Daisy speelde al even geconcentreerd, al was hij opmerkelijk meer op zijn gemak. Nauwgezet zette hij de ritselende, swingende of funky groovende bakens uit waarbij geen mep te veel, te vroeg of te laat kwam. Ook Vandermark zelf deed het het eerste half uur wat kalmer aan. De grote ambities om op te bouwen bleven in de kast ten voordele van een duidelijk melodische benadering. Hiermee was hij vaak in contrapunt met de bas te horen, waardoor de compositorische kwaliteiten van de muziek goed uit de verf kwamen.
Wie het meest opviel in de rustigere aanloop van het concert was laptopper Christof Kurzmann. Die wist wat hij deed, wanneer hij het deed en vooral wanneer hij het niet moest doen. Bij hem geen vrijblijvende drones of soundscapes, maar ritmisch geruis en piepen en kraken – al dan niet gedestilleerd uit klanken van de bandleider – dat hij helemaal onder controle had en waarmee hij zich echt kon mengen in het geluid en de structuren van de groep. Met zijn ritmische patronen kon hij een volwaardige dialoog met Vandermark aangaan en toen Daisy met fijner drumwerk afkwam, kon Kurzmann zich daar perfect in nestelen.
In het tweede deel van de set kwam Kurzmann minder in het stuk voor. Vandermark duwde het gaspedaal meer en vaker in en de dynamische ontwikkeling die daarvan het gevolg was, maakte de laptoppartijen minder duidelijk hoorbaar. Het was dus een beetje kiezen of delen, maar zo kreeg elke bezoeker waarschijnlijk wel iets om enthousiast over te zijn.
Een amorfe klankbrij werd het nooit, daarvoor had de groep duidelijk te veel oog voor structuur, al was die voor de muzikanten duidelijker dan voor de gemiddelde bezoeker. Toch pasten de pulserende baslijnen van Trevor Dunn en de abstracte Fender Rhodes akkoorden van Dumoulin perfect in de soms rockende drums van Verbruggen en de binnenste buiten gedraaide frases van gitarist Marc Ducret.
Het meest dominant was ongetwijfeld componist en rietblazer Andrew D’Angelo. Met zijn indrukwekkende techniek kon hij moeiteloos wisselen van hyperkinetisch en freakend uithalen naar warm en nauwgezet melodisch spel. Naast hem stond de al even breed getalenteerde trompettist Nate Wooley met een prachtige klassieke toon, maar ook een hele resem klankeffecten en alternatieve speelwijzen. Al deze contrasten en tegenstellingen werden door Verbruggen en zijn collega’s tot een even broeierig en onvoorspelbaar als logisch geheel samengebracht. Zelfs de ongewenste radiosignalen die de muziek doorkruisten, klonken bij momenten nog zo gek niet. Al waren ze geen partij voor de weelde van de muzikanten.
Wie diezelfde rijkdom verwacht had tijdens het slotconcert zal teleurgesteld geweest zijn, maar had eigenlijk ook beter moeten weten. The Thing windt er namelijk liever geen doekjes om: meteen op het doel af zonder om te kijken is energie doorgaans het meest fascinerende kenmerk van de band. Voor Follow the Sound zouden Mats Gustafsson, Ingebrigt Haker-Flaten en Paal Nilssen-Love echter iets speciaal doen. Met de hulp van (opnieuw) Ken Vandermark en elektronicamuzikant Lasse Marhaug zouden ze in het repertoire van Sun Ra duiken. Helaas werd duiken al snel synoniem voor het nemen van de gemakkelijkste oplossing.
Waar The Thing op de betere momenten echt toe in staat was, werd alleen duidelijk bij het bisnummer. Het standaardtrio en Vandermark trokken met een indrukwekkende krachtexplosie een streep onder Follow the Sound, waarbij Marhaug volkomen over boord gegooid werd. Indrukwekkend, dat zeker, maar als orgelpunt een teleurstelling. Zeker voor wie de andere concerten van dit sterk bezette en opvallend druk bijgewoonde festival had kunnen meemaken.
